Προβλήματα τής Αφρικανικής Ιεραποστολής στο Καμερούν...
Είναι σχεδόν γνωστές οι προσπάθειες και οι δυσκολίες του ιεραποστολικού έργου για τις οποίες γράφουμε και ξαναγράφουμε, όμως ελάχιστες φορές μπορούμε να γίνουμε κατανοητοί από το αναγνωστικό κοινό που στην πλειοψηφία του είναι φίλοι της Ιεραποστολήςκαι συνεργοί. Και τούτο διότι αν κάποιος δεν έχει την εμπειρία ή τη γνώση της πολυπλοκότητας του αφρικανικού κόσμου είναι πολύ δύσκολο να συνδυάσει όλες αυτές τις πληροφορίες και να σχηματίσει προσωπική γνώμη. ![]()
Μικρό καθημερινό παράδειγμα το ακόλουθο, από τα πολλά που θα μείνουν στη μνήμη και στην εμπειρία μας και δεν θα μπορέσουμε μάλλον ποτέ να τα καταγράψουμε. Βρισκόμουν στην πρωτεύουσα του Καμερούν Γιαουντέ. Μια σύγχρονη πρωτεύουσα όπου, με σχετική δυσκολία και υπό σχετική κλίμακα, μπορείτε να βρείτε ό,τι και σε μια σύγχρονη πόλη του προηγμένου κόσμου. Αναζητούσα ένα ανταλλακτικό μελάνι ενός παλαιού μοντέλου φαξ για το Γραφείο της Μητροπόλεως. Πίστευα ότι θα ήταν εύκολο να το βρω. Ατυχώς απεδείχθη πολύ δύσκολο· ό,τι παραπλήσιο και αν βρήκα δεν ήταν δυνατόν να ταιριάξει.
Άρχισα να μπαίνω από μαγαζί σε μαγαζί με το παλαιό ανταλλακτικό και επιμένοντας να βρω το ίδιο μοντέλο, «έφαγα» μια μέρα ακριβώς. Τέλος κάπου κοντά στα δικαστήρια της πόλεως, σε κάποιο απίθανο «παραγκοειδές» μαγαζί ο πωλητής μου λέει: «Το έχω αλλά όχι εδώ… ».
Αυτό για οποίον ξέρει σημαίνει ότι υπάρχει σε κάποιο άλλο μαγαζί και μπορεί να πάει να το φέρει σε μια έξτρα τιμή συν τα λεφτά για το ταξί που θα πάρει. Χωρίς να πολυλογώ και αφού με έπεισε ότι κατάλαβε τι ήθελα του έδωσα το παλαιό ανταλλακτικό και έφυγε για να πάει να το φέρει…
Παρέμεινα να τον περιμένω έξω από το «μαγαζί» του διότι και να ήθελα να μπω μέσα θα ήταν αδύνατον να με χωρέσει. Στην αναμονή άρχισα να περπατώ πέρα δώθε γιατί ήταν και καταμεσήμερο και ο ήλιος σε έκαιγε αν έμενες ακίνητος. Έτσι το μάτι μου έπεσε σε μια επιγραφή: Θρησκευτικό Βιβλιοπωλείο «Το θείον έλεος» και υπότιτλος «Βιβλία και είδη Θρησκευτικής τέχνης και πρακτικής» και ένα μεγάλο βέλος να δείχνει σε μια κατεύθυνση στο εσωτερικό ενός κτιρίου.
«Ας πάω να ρίξω μια ματιά να μου περάσει και η ώρα της αναμονής», σκέφθηκα. Έτσι μπήκα μέσα στο κτίριο και κατά το λαβυρινθικό σύστημα ακολουθούσα τα βέλη που θα με οδηγούσαν στο βιβλιοπωλείο. Είναι μια ξεχωριστή εμπειρία να περπατά μέσα σε τέτοιους λαβυρίνθους κτιρίων, παραπηγμάτων και εσωτερικών διαιρέσεων υποτιθέμενων μαγαζιών, εργαστηρίων και αποθηκών, στο τέλος όμως η σήμανση απεδείχθη επιτυχής.
Μπήκα στο «βιβλιοπωλείο». Με καλημέρισε ο καταστηματάρχης και με ρώτησε πώς θα μπορούσε να με εξυπηρετήσει. Απήντησα ότι ήθελα να ρίξω μια ματιά και μετά θα του έλεγα αν κάτι με ενδιέφερε. «Ελεύθερα πάτερ μου… », μου είπε και άρχισα να κοιτάζω πιο άνετα γύρω μου.
Υπήρχαν άλλοι τρεις πελάτες μέσα και ένας βοηθός. Δεν έμενε και πολύς ελεύθερος χώρος και έτσι περίμενα λίγο διακριτικά να κάνουν κάποια βήματα οι υπόλοιποι για να προχωρήσω παρά μέσα. Είδα μια σειρά βιβλίων και κατάλαβα ότι ήταν εκδόσεις της Καθολικής Εκκλησίας. Μια σειρά ακόμα από αγαλματάκια της Παναγίας της Λούρδης ενίσχυσαν την πρώτη μου ιδέα. Περνώντας, όμως, κάτω από μια απίθανη ποικιλία κομποσκοινιών με χάντρες άρχισαν τα ερωτηματικά διότι υπήρχε μια σχετική στοίβα κομποσχοινιών χωρίς σταυρό, όπου κρεμόταν και ένα ταμπελάκι που έγραφε «Μουσουλμανικά»!
Το επόμενο βήμα, με τη μετακίνηση των άλλων πελατών, με έφερε μπροστά από μια προθήκη, όπου υπήρχαν φιάλες, φιαλίδια, κουτιά, κουτάκια και υλικά σε σακούλες και σακουλάκια. Άρχισα να διαβάζω μετ' εκπλήξεως τις επιγραφές: «Λάδι του Αγίου Μωυσέως», «Λάδι ευλογημένο (σε) και για εξορκισμούς, «Λάδι συζυγικής πιστότητας», «Λάδι οικογενειακών προβλημάτων», «Λάδι για καλή τύχη και οικονομική επιτυχία». Αυτό το τελευταίο είναι ειδική προσφορά, σκέφτηκα, 2 σε 1.
Κατόπιν ακολούθησα την ανάγνωση των επιγραφών επάνω στα κουτιά. Αλάτι ευλογημένο με τον υπότιτλο «ταχεία επιστροφή στον Αποστολέα τους» (σ. Σ. ) των μαγικών. «Αλάτι και κοιμάσαι ήσυχος» (σ. Σ. ) από τα μαγικά. «Αλάτι εξορκισμών», «Αλάτι που διώχνει την κακοτυχία», «Αλάτι δυνατό» (προφανώς πολύ διαβασμένο), «Αλάτι ειδικών προβλημάτων» (αυτό δεν είχε επεξήγηση).
Πέρασα στο επόμενο ράφι των θυμιαμάτων. «Λιβάνι δυνατό», «Λιβάνι διαβασμένο», «Λιβάνι του τάδε Αγίου και τάδε Αγίας», «Λιβάνι Αγίας οικογένειας», «Λιβάνι που μυρίζει ο πειρασμός και τρέχει», «Λιβάνι συζυγικής πιστότητας, οικονομικών προβλημάτων και καλής τύχης» (3 σε 1), «Λιβάνι εξευρέσεως καλού συντρόφου» και τέλος «Λιβάνι δυνατό πιο πολύ και από βουντού»! Αυτό το τελευταίο ακουγόταν τουλάχιστον εντυπωσιακό.
Στάθηκα για μια στιγμή απορημένος. Ήθελα να γελάσω και αισθάνθηκα αμήχανα. Μετά έριξα μια ματιά στους άλλους πελάτες και τότε κατάλαβα. Ήταν μια γυναίκα μεγάλη σε ηλικία, η οποία είχε ήδη επιλέξει μια σειρά από κουτάκια, σακουλάκια και λάδια. Μετρούσε τα χρήματά της να πληρώσει, κάποια στιγμή δίστασε, πήρε ένα κουτί από αυτά που είχε διαλέξει, το επέστρεψε στο ράφι δίπλα μου και αντ' αυτού πήρε «Αλάτι εξορκισμών» και το πρόσθεσε στα υπόλοιπα ψώνια της. Πλήρωσε και έφυγε.
Αμέσως μπήκε ένας άνδρας βιαστικός. Κρατούσε μια μικρή φυλλάδα στα χέρια του, από αυτές τις φωτοτυπικές, φτηνές εκδόσεις. Ήταν μια ειδική προσευχή του αρχαγγέλου Μιχαήλ κατά μαγείας. «Το έχετε αυτό;», ρώτησε τον πωλητή. Ο πωλητής γύρισε προς το ράφι που ήταν ακριβώς πίσω του και είχε μια μεγάλη σειρά παρομοίων εκδόσεων, έριξε μια ματιά και είπε: «Δυστυχώς μας έχει εξαντληθεί, θα φέρουμε την άλλη εβδομάδα», και ο άνδρας έφυγε τόσο ξαφνικά όσο είχε έλθει.
Γνώριζα αυτό το φυλλάδιο διότι κάποια στιγμή που αντιμετώπιζα κάποια προβλήματα που ήταν γνωστά και στην εκκλησιαστική μας κοινότητα έλαβα, δια μέσου ενός δευτέρου προσώπου, ένα φάκελο από κάποιον γνωστό μου πιστό που περιείχε αυτό το φυλλάδιο και τρία κεριά με ένα σημείωμα που έγραφε: «Σεβασμιώτατε, γνωρίζω τα προβλήματά σας, ξέρω ότι είναι ένας πειρασμός του διαβόλου και σας στέλνω αυτήν την προσευχή του αρχαγγέλου Μιχαήλ, να τη διαβάσετε με αναμμένα και τα τρία κεριά μέχρι να λειώσουν. Μετά να αγοράσετε γλυκά αξίας… (καθόριζε και το ποσό σε τοπικό νόμισμα!), να πάτε στη γειτονιά σας και να τα μοιράσετε σε μικρά παιδιά μόνο και ο πειρασμός θα σταματήσει. Το έχω δοκιμάσει και είναι πολύ αποτελεσματικό. Την ευχή σας».
Βέβαια δεν ακολούθησα τίποτα από αυτά και αρκέστηκα να μιλήσω γενικά και απρόσωπα σε μια κυριακάτικη Λειτουργία συμβουλευτικά γι’ αυτού του είδους τις πρακτικές. Το αποτέλεσμα ήταν ο γνωστός μου Αποστολέας να χαθεί από το Εκκλησίασμα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα.
Πίστευα ότι ήταν κάποιο μοναδικό και σπάνιο φαινόμενο αλλά η επίσκεψή μου στο συγκεκριμένο μαγαζί αυτή την ημέρα μου απεκάλυπτε μια πολύ καλά στημένη και οργανωμένη «παραθρησκευτική και παρεκκλησιαστική βιομηχανία θαυμάτων και λύσεων», που υποστηρίζει όχι τον ευαγγελισμό των Εθνών αλλά τον άκρατο συγκρητισμό, τη σύγχυση και την απώλεια των νεοφύτων Χριστιανών.
Αφού έφυγαν οι πελάτες πλησίασα τον πωλητή και τον ρώτησα: «Τα είδη που πουλάτε είναι προϊόντα κάποιας Εκκλησίας;». Με κοίταξε λίγο παραξενεμένος και μου είπε: «Είναι λειτουργικά είδη όλων των Εκκλησιών και των θρησκειών», σαν να ήταν η ερώτησή μου εντελώς ακατανόητη. «Σας ρωτάω γιατί βλέπω μερικές εκδόσεις της Καθολικής Εκκλησίας, αλλά και κάποια άλλα πράγματα που δεν ανήκουν σ’ αυτήν».
Με ξανακοίταξε κάπως παράξενα σαν να προσπαθούσε να καταλάβει αν ήμουν αφελής ή περίεργος, όπως όλοι οι λευκοί. Τελικά κάποιο ελαφρυντικό θα μου έδωσε και άρχισε να μου λέει: «Κοιτάξτε, μερικά είναι, μερικά δεν είναι, αλλά ο κόσμος μας τα ζητάει και μερικοί Ιερείς προτρέπουν τον κόσμο να τα χρησιμοποιεί για να μην πηγαίνουν στους μάγους».
Δεν είπα τίποτα και ο συνομιλητής μου συνέχισε: «Αυτή η κυρία που έφυγε πριν λίγο έχει κάποια προβλήματα οικογενειακά. Της έχουν κάνει μάγια και όλα της πάνε στραβά. Συμβουλεύτηκε τον ιερέα της ενορίας της και αυτός την έστειλε να αγοράσει τα απαραίτητα για να της διαβάσει στο σπίτι της εξορκισμούς. Είναι πολύ καλύτερα από το να καταλήξει να πάει και αυτή σε κάποιον μάγο».
Η απάντησή του ήταν σαφής και μου αποκάλυπτε στην πράξη και στην αφρικανική πραγματικότητα «τη μαγική αντίληψη της πίστεως», (όχι πως το φαινόμενο αυτό δεν αγγίζει και μέλη εκκλησιαστικών κοινοτήτων με δισχιλιετή παράδοση). Απλά εδώ εμφανιζόταν απροκάλυπτα σε ένα πρωτογονικό επίπεδο, χειροπιαστό και χωρίς μάσκα.
«Μα γνωρίζω ότι πολλές Εκκλησίες δεν προτρέπουν τους πιστούς σε τέτοιου είδους χρήση των εξορκισμών και η Κυβέρνηση κάνει μεγάλη προσπάθεια να μη γίνονται τέτοια πράγματα γιατί πολλοί εξαπατούν τον κόσμο, καθότι οι εξορκισμοί κοστίζουν αρκετά χρήματα και είδη και δημιουργούνται πολλά προβλήματα», έκανα λίγο παραπάνω τον χαζό για να μου μιλήσει περισσότερο ο συνομιλητής μου, επιβεβαιώνοντας την αρχική εκτίμηση για μένα.
«Κοιτάξτε πάτερ μου, επίσημα έτσι είναι τα πράγματα αλλά ο κόσμος υποφέρει, έχει προβλήματα. Τα προβλήματά μας στην Αφρική, εδώ και χιλιάδες χρόνια τα έλυναν οι «μαραμπού», οι μάγοι και οι φύλακες των μυστικών κάθε φυλής. Ο κόσμος μας πριν λίγα χρόνια γνώρισε το ευαγγέλιο όπως και διάφορες άλλες θρησκείες. Και το ευαγγέλιο μιλάει για τα δαιμονικά πνεύματα και έχει τους εξορκισμούς. Από την πατρίδα μας έχουν περάσει πολλές Χριστιανικές Εκκλησίες (ομολογίες), άλλες είναι εναντίον των εξορκισμών άλλες είναι υπέρ και τους δέχονται. Ο κόσμος υποφέρει από τα κακά πνεύματα, θέλει μια λύση, δεν μπορεί να περιμένει και να υποφέρει συνέχεια. Έτσι καταφεύγει ξανά στους μάγους, είναι καλό αυτό! Εσείς τι λέτε;… ».
Δεν περίμενε να απαντήσω και συνέχισε: «Πολλοί Ιερείς χρησιμοποιούν τις πρακτικές αυτές των εξορκισμών και βοηθάνε τον κόσμο. Εγώ θα σας πω σχεδόν όλοι και όλων των «Εκκλησιών» και ας λένε επίσημα ότι δεν συμφωνούν. Κατά βάθος ξέρουν ότι κάνουν λάθος. Και άμα οι ίδιοι έχουν ένα πρόβλημα τι κάνουν, δεν πάνε στο χωριό τους να συμβουλευτούν τον αρχηγό του χωριού; Και αυτός τους λέει τι να κάνουν. Ξέρετε τι είναι η μαγεία στην Αφρική; Είναι τρόπος ζωής! Δεν είναι μόνο για κακό όπως νομίζετε στην Ευρώπη είναι και για καλό, είναι και για να αντιμετωπίσεις την κακή μαγεία».
Τον άκουγα και θαύμαζα το μέγεθος του συγκρητισμού, της συγχύσεων και της αλλοιώσεως των ευαγγελικών λόγων. Όλα ένα κουβάρι, ένας αχταρμάς.
Από πού ν' αρχίσει και πού να τελειώσει όταν ο άνθρωπος αποδέχεται, άνευ όρων, την αλήθεια όλων των θρησκειών αλλά και της μαγείας.
Έδειξα ότι κατάλαβα όσα μου έλεγε και ο ίδιος κατάλαβε ότι κάποια άλλη γνώμη είχα και αποχώρησα απορημένος και λυπημένος. Άρχισα να σκέπτομαι πώς μπορεί να αντιμετωπίσει ένας εργάτης του ευαγγελίου μια τέτοια κατάσταση και πελάγωσα.
Θυμήθηκα και τα λόγια που άκουσα σε ένα δείπνο που ήμουν καλεσμένος μαζί με δύο εκπροσώπους άλλων ομολογιών, προς τιμήν του αποχωρούντος Έλληνος Πρέσβεως στο Γιαουντέ πριν δύο χρόνια περίπου από τα χείλη ενός υψηλόβαθμου κυβερνητικού μέλους, εκλεκτού ανθρώπου, με λαμπρές σπουδές στην Ευρώπη, ανοιχτού πνεύματος στην πολιτική του σταδιοδρομία και ευσεβούς Ρωμαιοκαθολικού. Λόγω του όχι η παρουσία κάποιων κληρικών πάντα δημιουργεί τη διάθεση για θεολογία ή θεολογίζουσες συζητήσεις γύρισε κάποια στιγμή και μας είπε:
«Κοιτάξτε Σεβασμιώτατε, εσείς οι ευρωπαίοι Ιεραπόστολοι όταν ήλθατε στην Αφρική μας χαρακτηρίσατε απολίτιστους, αγράμματους, χαμηλής νοημοσύvnς και αναλάβατε το μεγάλο έργο να μας εκπολιτίσετε, να μας μορφώσετε, να μας κάνετε όπως είσαστε εσείς. Μας είπατε ότι οι παραδόσεις μας είναι γελοίες και πρέπει να τις αρνηθούμε. Οι γλώσσες μας είναι βάρβαρες και μας μάθατε τις δικές σας - Αγγλικά, Γαλλικά που τελικά δεν είναι δικές σας γιατί βασίζονται στη λατινική και Ελληνική.
Μετά, όμως, από 140 χρόνια τι καταφέρατε; θα σας μιλήσω προσωπικά· εγώ όταν γυρίζω στο σπίτι μου μιλώ τη διάλεκτο της φυλής μου με την οικογένειά μου. Τα Σαββατοκύριακα πηγαίνω στο χωριό μου και ζω με τους χωριανούς μου. Είμαι μέλος ιεραρχίας του χωριού μου. Στο χωριό μου κάνουμε κάθε χρόνο κάποιες παραδοσιακές εορτές, τα παιδιά πέφτουν στο ποτάμι και μένουν κάτω από το νερό πάνω από δέκα λεπτά και όταν ξανανεβαίνουν στην επιφάνεια του νερού μας φέρνουν τα μηνύματα από τους νεκρούς, για όσα θα συμβούν τον καινούργιο χρόνο, αν η σοδειά θα είναι καλή ή όχι, αν γεννηθούν πολλά παιδιά, αν πεθάνουν πολλοί από εμάς. Αυτό είναι μέρος του πολιτισμού μας που εσείς απορρίψατε χωρίς καν να υποψιαστείτε ότι υπάρχει, χωρίς να έχετε κάτι ανάλογο να μας προσφέρετε από τον δικό σας πολιτισμό και εγώ βλέπω σήμερα ότι οι παραδόσεις μας είναι πολύ πιο ισχυρές από ό,τι έχετε να μας προσφέρετε.
Δεν είμαι ενάντια στον Χριστιανισμό, αντίθετα πιστεύω στον Χριστό όπως τον διδάσκει η Εκκλησία, αλλά είμαι αντίθετος με τον τρόπο που θέλετε να τον μεταδώσετε απορρίπτοντας τις παραδόσεις της Αφρικής, που είναι παραδόσεις πολύ παλαιότερες των δικών σας πολιτισμών. Επιτέλους ανακαλύψτε κάτι από την Αφρική, μάθετε τι είναι η Αφρική πριν διαγράψετε τόσο εύκολα τα πάντα. Δυστυχώς και οι πολιτικοί των προηγμένων χωρών σας έτσι μας βλέπουν και γι’ αυτό ποτέ δεν θα βοηθήσουν πραγματικά την Αφρική να βγει από τα πραγματικά της προβλήματα».
Κανένας μας δεν απάντησε γιατί τα λόγια του ανθρώπου αυτού φανέρωναν και μια πικρή αλήθεια, τη σκοτεινή δηλαδή πλευρά κάποιων πρώτων ιεραπόστολών που απλά προηγήθηκαν και προετοίμασαν τον δρόμο της αποικιοκρατίας.
Μια καθαρή και σκληρή κριτική που μπορεί να γίνει αφορμή πολλών σκέψεων, συζητήσεων και αναθεωρήσεων στην προσπάθειά μας να μεταδώσουμε τον Λόγο του Θεού σαν τρόπο ζωής και την παράλληλη προσπάθεια να δημιουργηθούν τοπικές παραδόσεις με τη μεταφορά του λειτουργικού πλούτου εκκλησιαστικής μας παραδόσεων. Τον Λόγο του Θεού που ακριβώς ενσαρκώθη για να απελευθερώσει τον άνθρωπο από την υποδούλωσή του στον φόβο και στα δημιουργήματα του φόβου.
Η μελέτη όλων αυτών των φαινομένων αλλά και του ζωτικού συνδέσμου των αφρικανών αδελφών μας με αυτή τη νοσηρή πραγματικότητα σίγουρα θα εντοπίσει τις αδυναμίες της κάθε κατηχητικής προσπάθειάς μας και θα μας προσδιορίσει τρόπους προσεγγίσεων και ίσως πιθανές λύσεις. Αν διαθέτουμε, βέβαια, την τόλμη να ασχοληθούμε σε τέτοια βάθη. Αλλά οι παρατηρήσει αυτές μπορούν να είναι επίσης και ένα έναυσμα για μια αλλαγή στη στάση σκέψεων όλων μας για το τι σημαίνει Αφρική και τι ακριβώς έχει να αντιπαλέψει η προσπάθεια του Αποστολικού έργου, η οποία ζητά την έμπρακτη βοήθεια και την προσευχή όλων μας.
† Ο Καμερούν Γρηγόριος
Μικρό καθημερινό παράδειγμα το ακόλουθο, από τα πολλά που θα μείνουν στη μνήμη και στην εμπειρία μας και δεν θα μπορέσουμε μάλλον ποτέ να τα καταγράψουμε. 
