Του Σεβ. Μητροπολίτη Ζιμπάμπουε και Αγκόλας Σεραφείμ Κυκκώτη
Ομιλία σε συνέδριο που διοργανώθηκε από την Θεολογική Σχολή Αθηνών και την Ελληνική Βιβλική Εταιρεία
Εν πρώτοις, εκ μέρους της Α.Θ.Μ. του Αλεξανδρινού Προκαθημένου, Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής κ.κ. Θεοδώρου Β’, να απευθύνω χαιρετισμόν αγάπης προς όλους τους παρευρισκομένους και να συγχαρούμε τους οργανωτές του σημαντικού αυτού Συνεδρίου που σε δύσκολες εποχές για την Ανθρωπότητα η Αγία Γραφή καλείται, όπως άλλωστε λειτούργησε διαχρονικά, να συμβάλει στην προστασία του τραυματισμένου εν πολλοίς κοινού Σώματος της Ανθρωπότητας, όχι μόνο μέσα στην προοπτική της ανεκτικότητας ιδεών και παραδόσεων των απανταχού μελών της, αλλά πολύ περισσότερον εις την πνευματική αλληλοστήριξη όλων των ανθρώπων που θα οδηγήσει και εις την κοινωνική ενεργοποίηση μας, ζώντας τα προβλήματα των συνανθρώπων μας ως δικά μας και προσωπικά μας, με την βαθειά πίστη στον Θεό ότι μπορούμε συνεργαζόμενοι και εργαζόμενοι όλοι μας τις θείες Εντολές όπως μαρτυρούνται εις τα Ιερά Βιβλία της Αγίας Γραφής μπορούμε όλοι μας και οι μελλούμενες γεννεές να ζήσουσε σε ένα καλύτερο ειρηνικό κόσμο.
Είναι μεγάλη τιμή και ευλογία για το ταπεινό μου πρόσωπο να ομιλώ σε Συνέδριο που οργανώνει η τροφός ημών Θεολογική Σχολή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών μαζί με την Ελληνική Βιβλική Εταιρεία. Οι προσευχές του Αλεξανδρινού Προκαθημένου και των Μελών της Ιεράς Συνόδου, του κλήρου και του Λαού του Πατριαρχείου μας είναι μαζί σας για την συνέχεια της ομαλής λειτουργίας του κορυφαίου αυτού Πανεπιστημιακού χώρου, όχι μόνο στον στενό γεωγραφικόν Εθνικόν χώρον, αλλά και εις τον Παγκόσμιο χώρον των Επιστημών και των Τεχνών και μάλιστα της Ορθόδοξης Θεολογίας.
Όλοι μας στην Αφρική, με επικεφαλής τον Πατριάρχη μας, προσευχώμαστε σύντομα ο Λαός μας με την εργατικότητα του, την τιμιότητα του και τις πνευματικές δυνάμεις της Βίβλου και του Πολιτισμού μας, να υπερβεί την υφιστάμενη οικονομική κρίση και να επικρατήσει η ευημερία και η πρόοδος. Η συνεργασία και η εσωτερική ενότητα αποτελούν προϋποθέσεις επιτυχίας του κοινού σκοπού μας. Το μεγαλείον του διδακτικού περιεχομένου της Βίβλου μπορεί να μας ενώσει, όχι μόνο μέσα στην προοπτική της καλλιέργειας μιας μορφής ανεκτικότητας μεταξύ μας, αλλά και της φιλανθρωπικής αλληλοστήριξης μας, ως ο ευλογημένος Λαός του Θεού για μια καλύτερη πορείαν.
Αυτό το μεγαλείο της διαχρονικής διδακτικής και σωτηριολογικής αξίας των Ιερών Βιβλίων της Βίβλου, μαζί με τη ζωντανή Ιερά Παράδοση της Εκκλησίας μας, αποτέλεσαν τους δύο πνευματικούς πνεύμονες του Σώματος της Αλεξανδρινής Εκκλησίας που ήδη εισερχόμενη εις την τρίτην χιλιετηρίδα μετά Χριστόν, συμβάλλει με το Ιεραποστολικό, το εκπαιδευτικό, το φιλανθρωπικό και το κοινωνικό της έργον τα μέγιστα εις τον αμοιβαίον αλληλοσεβασμό και στην επικράτηση της ειρηνικής συμβίωσης των Αφρικανικών Λαών. Άλλωστε η μετάφραση των Εβδομήκοντα επραγματοποιήθηκε στον χώρον της έδρας του Πατριαρχείου μας, στην πόλη του Αλεξάνδρου του Μεγάλου, την Αλεξάνδρεια. Στον ίδιο χώρον λειτούργησε κι η Σχολή του Πανταίνου, η πρώτη Θεολογική Σχολή στην Ιστορία του Παγκόσμιου Χριστιανισμού. Από τον ίδιο χώρον ο Μέγας Αθανάσιος μας διέσωσε τον πιο έγκυρον θα λέγαμε Κανόνα των Ιερών Βιβλίων της Βίβλου. Η Αλεξανδρινή Εκκλησία με τους ερμηνευτές Πατέρες της, όπως ο Κύριλλος Αλεξανδρείας, είναι Βιβλική και μέσα στην προοπτική της φυσικής αυτής βιβλικής παραδόσεως της συνέβαλε και συμβάλλει εις την υπόθεση της σωτηριολογικής πορείας των πιστών και φυσικά εις την ενίσχυση με κάθε τρόπο την υπόθεση της ανεκτικότητας και του αλληλοσεβασμού ανάμεσα στους Λαούς της Αφρικανικής Ηπείρου. Αυτό δεν σημαίνει ότι εκεί που δρά η Εκκλησία υπάρχει ο Παράδεισος. Αν οι άνθρωποι δεν ακολουθούν το Βιβλικό Λόγον δημιουργούν κόλαση. Κι αυτό συμβαίνει όπου ζούμε την Κόλαση, την διαφθορά, το φανατισμό, τη μισαλλοδοξία κι όλα τα συναφή προβλήματα της αμαρτίας της φθοράς και του θανάτου.
Πολλές φορές όμως, όχι για λόγους θρησκευτικούς, αλλά μάλλον για λόγους πολιτικούς, για λόγους κοινωνικούς, αλλά και για λόγους καταπατήσεως των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κι απουσίας δημοκρατικών θεσμών, το αγαθόν της ευημερίας και της ειρήνης και της ανεκτικότητας απουσιάζει.
Όπως παγκόσμια οι Χριστιανοί πλειοψηφούν στα δύο τρίτα των 238 χωρών του κόσμου, τό ίδιο συμβαίνει και στην Αφρικανική Ήπειρον. Αριθμητικά όμως οι Μουσουλμάνοι είναι πρώτοι.
Η Αφρικανική Ήπειρος είναι η Τρίτη σε μέγεθος Ήπειρος μετά την Ασία και την Αμερική. Αποτελείται από τριάντα σχεδόν εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η Ελλάδα, ως γνωστόν, αποτελείται από 132 χιλιάδες. Επομένως στην απέραντη Αφρικανική Ήπειρον έχουμε 227 φορές τον Γεωγραφικό χώρον της χώρας μας. Το 14% τοις εκατόν του Παγκόσμιου πληθυσμού ζει στην Αφρική, ο διπλάσιος δηλαδή από την Ευρώπη. Αποτελείται από 54 χώρες. Υπόφερε πολύ με το θεσμό της δουλείας και την καταπίεση από τους πολιτισμένους ευρωπαίους όπου με βία εισέβαλαν με κάθε τρόπον ως τυχοδιώκτες λεηλατώντας και τη φύση και τους ανθρώπους. Εξαίρεση αποτέλεσε το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας κι όσοι ευλογημένοι Ιεραπόστολοι, από τον χώρον του Χριστιανισμού, με την Βίβλο είδαν την φύση και τους Αφρικανούς ως μέρος της Θείας Δημιουργίας του Θεού, τους αγάπησαν, τους δίδαξαν και έσωσαν ότι μπορούσε να σωθεί από την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Άνθρωποι πολιτικοί που στήριξαν τις βιβλικές αρχές καταξιώθησαν και εσεβάσθησαν όχι μόνον από τους καταπιεσμένους και τους αδικημένους, αλλά παγκόσμια, όπως είναι τελευταίως με την επικαιρότητα κι η μεγάλη μορφή του Νέλσων Μαντέλα, αλλά και προηγουμένως του Γκάντι που ξεκίνησε τον αγώνα του για Δικαιοσύνη και Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από την Νότιο Αφρική. Ζώντας τις οδύνες του Απάρχάιτ και των φυλετικών διακρίσεων με Ηγέτη ένα καθ’ όλα θεοφοβούμενον δήθεν Χριστιανόν που σπούδασε Θεολογία στα χρόνια του Χίτλερ στην Γερμανία, αυτόν που εισήγαγε το Απαρχάϊτ, τον Φεργούτ, τόνισε λοιπόν ο Γκάντι, ότι αν οι Χριστιανοί εφάρμοζαν αυτά που λέει η Βίβλος ο κόσμος θα ήταν ένας Παράδεισος.
Οι ευρωπαίοι Αποικιοκράτες με βίαιο και βάναυσο τρόπο κατάστρεψαν τα πάντα στην Αφρική, δεν άφησαν τίποτα όρθιο. Εβίασαν βάναυσα και την φύση και τους ανθρώπους. Αν μπόρεσαν να παραμείνουν ζωντανοί με την ελπίδα της Αναστάσεως μέσα από μια σταύρωση που κράτησε αιώνες είναι επειδή άρχισαν να γνωρίζουν, να μελετούν και να ζουν το μεγαλείο των σωτηριολογικών μηνυμάτων της Βίβλου. Μια τέτοια Βίβλο κρατούσε πάντα μαζί του κι ο Νέλσων Μαντέλας στα σαράντα χρόνια της άδικης φυλακίσεως του. Το έγκλημα του ήταν επειδή πίστευε ότι και οι μαύροι είναι άνθρωποι και έχουν το δικαίωμα να ζουν ελεύθεροι, να έχουν την περιουσία τους, να πατρεύονται, να κάνουν οικογένεια, να σπουδάζουν τα παιδιά τους και να εκλέγουν την Κυβέρνηση τους. Οι Ευρωπαίοι Αποικιοκράτες συμπεριφέρθησαν στους Αφρικανούς όπως οι ευσεβείς δήθεν ασεβείς σταυροφόροι του μεσαίωνα που ως στυγεροί, αμείληκτοι και αιμοβόροι εγκληματίες λεηλάτησαν την Πόλη του Μεγάλου Κωνσταντίνου, την Κωνσταντινούπολη, που ράγισε πλέον τις πύλες της για να εισέλθει ο αλλόπιστος Μωάμεθ σε ένα από τα πιο Ιερά και Θρησκευτικά μας Κέντρα, στον Ιερό Ναό της Αγίας Σοφίας, να τον λεηλατήσει και να τον χλευάσει και να τον μετατρέψει σε μουσουλμανικό τζαμί. Η παρουσία της Βίβλου, χωρίς οι άνθρωποι να την βιώνουν, δεν μας εγγυάται και την παρουσία της δικαιοσύνης και της θρησκευτικής ανεκτικότητας. Τόσο οι Ευρωπαίοι Αποικιοκράτες όσο και εκείνοι που ήσαν υπεύθυνοι για τις λεηλασίες των σταυροφόρων ακόμη να μετανοήσουν, γι’ αυτό ακόμη στο δικό τους χώρον βιώνουν μεγάλες κοινωνικές αδικίες με απρόβλεπτες συνέπειες για το μέλλον τους και για τη παγκόσμια ασφάλεια. Ο αμαρτωλός στην Ιστορία της Βίβλου, δεν κάνει μόνο τους γύρω του να υποφέρουν, αλλά τιμωρεί και τον εαυτό του, πορευόμενος με κλειστά μάτια προς το σκοτάδι.
Εκεί λοιπόν στην Αφρική που οι άνθρωποι άφηναν στη ζωή τους να γίνει προτεραιότητα το μεγαλείο της Βίβλου, η ανεκτικότητα και η ειρηνική συμβίωση και η αλληλοστήριξη άρχισαν να γίνονται μέρος της ζωής τους. Εκεί που συνέβαινε το αντίθετο, μόνο κακά συνέβαιναν, πόνος και δυστυχία, αλληλοεξοντώσεις, εμφύλιοι σπαραγμοί κι απέραντα νεκροταφεία.
Πως όμως σήμερα, μετά τους αιματηρούς αγώνες των Αφρικανών, να γίνουν ανεξάρτητα κράτη, έχουμε ακόμη τη μεγαλύτερη φτώχεια στο κόσμο. Πως σε μια Ήπειρον, όπως είναι η Αφρική που παράγει το 98% της παγκόσμιας παραγωγής των διαμαντιών και το 77% της παγκόσμιας παραγωγής του χρυσού να έχει τόσα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα και απουσίας ανεκτικότητας, όπως συμβαίνει σε χώρες που έχουμε συχνούς σκοτωμούς και τρομοκρατικές επιθέσεις όπως στην Ναϊρόμπι, στο Σουδάν, στην Νιγηρία, στην Αίγυπτο, στη Λιβύη, στην Κεντρική Αφρική και άλλού. Είκοσι χώρες βρίσκονται σε πόλεμο είτε μεταξύ τους είτε σε εμφύλιον.
Λίγο πρίν της απελευθέρωση των Αφρικανών από τους αποικιοκράτες τους άρχισαν να δημιουργούνται στην Αφρική και οι Βιβλικές Εταιρείες που συνέβαλαν τα μέγιστα για να μείνουν και κάποιοι ζωντανοί από τους εμφύλιους πολέμους που άρχισαν να ξεσπούν ανάμεσα στους ίδιους τους μαύρους ποιός θα ελέγχει την εξουσία. Τα πραξικοπήματα είναι ακόμη κάτι το συνηθισμένο στις καθημερινές ειδήσεις για την Αφρική όπως ήταν στην Ελλάδα μέχρι το 1974. Στην ιστορία των Λαών, απειλή για την ασφάλεια τους και την ευημερία τους δεν είναι μόνο αυτοί που τους επιτίθενται βίαια με την δύναμη των όπλων, αλλά πολλές φορές και οι Αρχηγοί τους και οι Ηγέτες τους όταν είναι κλέφτες, διεφθαρμένοι και παλιάνθρωποι. Κι αυτό μπορεί να συμβεί παντού.
Το 2001 δημιουργήθηκε με έδρα στην Αδίς Αμπέμπα στην Αιθιοπια η Αφρικανική Ένωση, ένας παράλληλος όργανισμός όπως η Ευρωπαίκή Ένωση με σκοπό τη συνεργασία των 54 Αφρικανικών Κρατών για την προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, την προστασία των Δημοκρατικών Θεσμών, της βιώσιμης οικονομίας και της κοινής αγοράς. Καταλαμβαίνετε όμως πως λειτουργεί ο θεσμός αυτός όταν πριν την επανάσταση στη Λιβύη, πρόεδρος της Αφρικανικής Ένωσης ήταν ο Καντάφι.
Οι Κυβερνήσεις στην Αφρική, όπως και στην Ευρώπη, ακολουθούν τη δική τους επιλογή στις αποφάσεις τους, δίνοντας προτεραιότητα στα οικονομικά, στρατιωτικά και εθνικά τους συμφέροντα. Η Βίβλος σίγουρα είναι η μόνη που δεν αποτελεί και επιλογή και κριτήριο των αποφάσεων των ισχυρών της γης, γι’ αυτό και τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ανθρωπότητα. Εκεί όμως που γίνονται προσπάθειες να επηρεασθεί η τοπική κοινωνία με τις μεταφράσεις της Βίβλου στις τοπικές διαλέκτους και φυσικά εκεί που καλλιεργείται και στηρίζεται στο βαθμό που τούτο είναι δυνατό αρχίζει να καλλιεργείται και η θρησκευτική ανεκτικότητα και συνεργασία και αλληλοσεβασμός, η πρόοδος και η ευημερία.
Το Ελληνορθόδοξον Πατριαρχείο Αλεξανδρείας για τη διάδοση της Αγίας Γραφής στηρίζεται στις αξιόλογες μεταφράσεις των Εθνικών Βιβλικών Εταιρειών που λειτουργούν σε όλες τις χώρες της Αφρικής εκτός εις τις καθαρά Μουσουλμανικές χώρες στην Βόρειο Αφρική. Η βαρύτητα του κατηχητικού και Ιεραποστολικού έργου του Πατριαρχείου μας δεν είναι η μετάφραση της Αγίας Γραφής στις δεκάδες τοπικές διαλέκτους της κάθε χώρας, αλλά η σωστή ερμηνευτική της Βίβλου για να οδηγεί ψυχές στην εν Χριστώ σωτηρίαν. Το μεταφραστικό έργον το έχουν επομισθεί με πολύ μεγάλη συναίσθηση ευθύνης, και επιστημονικής προσέγγισης, αλλά και φόβου Θεού, οι Εθνικές Βιβλικές Εταιρείες. Μάλιστα οι Βιβλικές Εταιρείες, σε χώρες της Αφρικής που υπάρχουν τεράστια κοινωνικά προβλήματα φτώχειας, έχουν αναπτύξει και αξιόλογα προγράμματα που συνδέονται με την αντιμετώπιση του αναλφαβατισμού, της πρόληψης της μάστιγας του έϊτς και την οργάνωση ταμείου για την αγορά τροφίμων και φαρμάκων σε εμπόλεμες περιοχές. Οι πρωτοβουλίες αυτές συμβάλλουν γόνιμα στην καλλιέργεια της ειρηνικής συνύπαρξης κα της ανεκτικότητας ανάμεσα στους Αφρικανικούς Λαούς.
Σκοπός των μεταφράσεων της Αγίας Γραφής, ως γνωστόν είναι ο κάθε άνθρωπος να μπορεί να διαβάζει την Αγία Γραφή στην μητρική του γλώσσα για να μπορεί να κατανοεί και να βιώνει τα θεάρεστα και σωτήρια διδάγματά της. Γι’ αυτό, τόσο το Πατριαρχείο μας όσο και οι Βιβλικές Εταιρείες και άλλοι φορείς, προσπαθούμε, σε πληθυσμούς που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας να προσφέρουμε την Αγία Γραφή δωρεάν. Τώρα γίνεται δυστυχώς και στην Ελλάδα.
Όσο λοιπόν περισσότερο στην Αφρική διαδίδεται η Αγία Γραφή, τόσο περισσότερο καλλιεργείται και το πνεύμα της ανεκτικότητας, της συνεργασίας και της ειρηνικής συνυπάρξεως των Λαών και των ανθρώπων.
Σε χώρες της Αφρικής που απουσιάζουν δημοκρατικοί θεσμοί και για χρόνια κυριαρχούν δικτατορίες και ολοκληρωτικά καθεστώτα δημιουργείται το φαινόμενο του φονταμενταλισμού. Απλώς να υπενθυμίσουμε ότι ο όρος φονταμενταλισμός προέρχεται από την ξενόγλωσση λέξη φαουντέϊσιον (foundation), δηλαδή θεμέλιον. Έτσι οι φονταμενταλιστές ξεκινούν με καλό σκοπό να πάνε πίσω στην αρχέγονη αγνή διδασκαλία της θρησκείας τους, στο ανόθευτο θρησκευτικό τους θεμέλιο.
Τοπικές θρησκευόμενες καταπιεζόμενες κοινωνίες που στερούνται των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους πολιτικοποιούν την θρησκευτικότητα τους και επιδιώκουν να εισαγάγουν μια μορφή θεοκρατίας, όπως συμβαίνει στο Σουδάν και στις ΄χώρες που ξεκίνησε η Αραβική Άνοιξη που στο τέλος εξελίσσεται σε βαρύ χειμώνα που δεν ξέρουμε ακόμη που θα καταλήξει. Χαρακτηριστικό των φονταμενταλιστών είναι η μισαλλοδοξία και η επιθετικότητα απέναντι σε όσους δεν συμμερίζονται το δικό τους όραμα για τον κόσμο και την ιστορία και προσπαθούν με κάθε τρόπο εις το όνομα του Θεού, διά της ισχύος να το επιβάλουν παντού, ακόμη και με τη βία και την τρομοκρατία. Οι φονταμενταλιστές χρησιμοποιούν κάθε μέσον χωρίς να ενδιαφέρονται για το θέμα της υπόθεσης της ανεκτικότητας, του αμοιβαίου αλληλοσεβασμού και της προστασίας των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ταυτόχρονα, όπως τονίζει εύστοχα ο Καθηγητής κ. Μπέγζος, «κάθε φονταμενταλισμός είναι στραμμένος στο παρελθόν αντιμετωπίζοντας με καχυποψία και εχθρότητα κάθε νεωτερισμό και ιδιαίτερα στον πλουραλισμό, στην ανεκτικότητα και την συνύπαρξη διαφορετικών παραδόσεων και απόψεων».
Ο Καθηγητής κ. Απόστολος Νικολαϊδης επισημαίνει ότι «συχνά ταυτίζεται ο φανατισμός με τον φονταμενταλισμό. Φανατισμός και φονταμενταλισμός είναι αδέλφια. Ταυτόχρονα διακρίνονται. Ο φονταμενταλισμός θεμελιώνει τη διδασκαλία στην αρχική θρησκευτική διδασκαλία και τη συνδέει με την ευθύνη της διατήρησης της. Ο φανατισμός αγωνίζεται για την ευθύνη και προσπαθεί να την επιβάλει».
Τότε ο υγιής εθνικισμός, να προστατεύεις δηλαδή την οικογένεια σου, την περιουσία σου και την Πατρίδα σου, μπορεί να μετατραπεί σε σωβινισμό, δηλαδή αρρωστημένο εθνικισμό, να τα θέλεις όλα δικά σου και να θέλεις να πάρεις κι αυτά που ανήκουν και στους άλλους, όπως μας έκαναν εμάς οι Γερμανοί κι οι Αποικιοκράτες στην Αφρική. Η ανεκτικότητα κι ο αλληλοσεβασμός απουσιάζουν επειδή ακριβώς απουσιάζει κι η βίωση της Βίβλου.
Η υγιής θρησκεία με τον φονταμενταλισμό μετατρέπεται σε μισσαλοδοξία, η ανεκτικότητα δολοφονείται και γίνεται η κηδεία της, ο πολιτικοποιημένος φονταμενταλιστής γίνεται φανατικός κομματάρχης, όπως στην εποχή του εμφύλιου σπαραγμού μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο στην Ελλάδα. Με την απουσία της ανεκτικότητας και την κυριαρχία του φανατισμού το αθλητικό ιδεώδες μετατρέπει τον άνθρωπο σε φανατικό οπαδόν που μπορεί για ασήμαντον λόγον να μαχαιρώσει και ένα αθώον άνθρωπον επειδή δεν υποστηρίζει την ομάδα του τον Ολυμπιακό και υποστηρίζει τον Παναθηναϊκό.
Ακόμη όταν δεν υπάρχει ανεκτικότητα και αλληλοσεβασμός και υγιείς δημοκρατικοί θεσμοί και σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όσοι αντιδρούν στις φανατικές πεποιθήσεις μιας κοινωνικής ή κομματικής ομάδας, θεωρούνται προδότες.
Ο φονταμενταλισμός, όπως εύστοχα παρατηρεί ο Καθηγητής κ. Μπέγζος, ως μαχητικός θρησκευτικός συντηριτισμός χαρακτηρίζεται από τρία στοιχεία, 1. Την συντηρικότητα, 2. Τη θρησκευτικότητα και 3. Την μαχητικότητα.
Οι θρησκευτικές διαμάχες δεν έχουν πάντοτε το ίδιο αίτιο. Για παράδειγμα τη διαμάχη Ισραηλιτών και Παλαιστηνίων είναι μια εδαφική διαμάχη που εκ των υστέρων φαίνεται κι ως θρησκευτικός πόλεμος. Οι καθημερινές διαμάχες στη Σομαλία και η πειρατεία στην περιοχή είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας της Διεθνούς Κοινότητας να υπάρξει στην χώρα τα τελευταία 25 χρόνια μια ισχυρή εκλελεγμένη κυβέρνηση για να επιβάλει την τάξη και τον νόμό και να προστατεύσει τους πολίτες της. Οι συνεχείς αναταραχές της Αραβικής Άνοιξης, μάλλον του μεγάλου χειμώνα πλέον, στις μουσουλμανικές χώρες της Αφρικής, είναι αποτέλεσμα των μεγάλων κοινωνικών αδικιών και της απουσίας δημοκρατικών θεσμών και προστασίας των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το ίδιο και στην Νιγηρία, στην Κεντρική Αφρική, στο Μάλι και στο Κονγκό κι όπου σήμερα υπάρχουν εμφύλιες συρράξεις και φτώχεια. Το πέντε τοις εκατόν του πληθυσμού των χωρών αυτών κατέχει το 95% της γης και των ετήσιων εισοδημάτων και το 95% του πληθυσμού έχουν πρόσβαση μόνο στο 5% της γης και του εθνικού πλούτου. Με τις κοινωνικές αυτές αδικίες ο κόσμος στο τέλος επαναστατεί και φαίνεται μάλιστα να επαναστατεί με φανατισμό, να σκοτώσει και να σκοτωθεί. Η βία γίνεται επιλογή για επιβίωση. «Κι όσοι δεν είναι προετοιμασμένοι», όπως έλεγε ο Κένετυ, «να δεχθούν με ειρηνικά μέσα αλλαγές για κοινωνική δικαιοσύνη, αναπόφευκτα, θα γίνουν με βίαια μέσα».
Ένας εβραίος συγγραφέας ο Άμως Οζ, στο βιβλίο του «Κατά του Φασισμού», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη (Αθήνα, 2005, σελ. 12), τονίζει ότι «ο φανατισμός προϋπάρχει του Ισλάμ, προϋπάρχει του χριστιανισμού, προϋπάρχει του Ιουδαϊσμού, προϋπάρχει όλων των κρατών και των Κυβερνήσεων και των πολιτικών συστημάτων, προϋπάρχει οποιασδήποτε ιδεολογίας ή θρησκείας στο κόσμο». Και καταλήγει ο Άμως στο συμπέρασμα ότι «ο φανατισμός αποτελεί δυστυχώς ένα διαρκές συστατικό της ανθρώπινης φύσης». Στο σημείο αυτό θα μπορούσαμε να πούμε ότι συμβαίνει αυτό όταν η ανθρώπινη φύση είναι άρρωστη, όχι στην αυθεντική της κατάσταση όπως τη δημιούργησε ο Θεός κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν κι όπως την ανακεφαλαίωσε κατά την ρήσιν του αποστόλου Παύλου και του αγίου Ειρηναίου ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός. Η απουσία επομένως της Αγίας Γραφής ως καθημερινό βίωμα από τη ζωή των ανθρώπων εκμηδενίζει και την παρουσία ανεκτικότητας και αλληλοσεβασμού και κοινωνικής δικαιοσύνης.
Υπάρχει και η άποψη σήμερα ότι το φαινόμενο της απουσίας ανεκτικότητας σε χώρες της Αφρικής όπως στην Βόρειο Αφρική, αλλά ακόμη και στην Σομαλία, Ερυθραία, Κένυα, Νιγηρία κι αλλού, που βλέπουμε φαινόμενα τρομοκρατίας, είναι αποτέλεσμα της σύγκρουσης του ισλαμικού και του αμερικανικού φονταμενταλισμού. Η βία γεννά βία. Την θέση αυτή την επισημαίνει κι ο διδάσκαλος μας Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας κ. Αναστάσιος Γιαννουλλάτος, ως επίσης κι ο Καθηγητής κ. Μπέγζος και αξιόλογοι διανοούμενοι από το χώρον της Διεθνούς Κοινότητας. Η τρομοκρατία αντιμετωπίζεται με τις πολιτικές συνεργασίες των Δημοκρατικών Κυβερνήσεων κι όχι από την στρατιωτική υπεροχή μιας υπερδύναμης. Εδώ συνίσταται κι ο πολιτικός ρόλος των Ευρωπαίων για τη προστασία της Παγκόσμιας Ειρήνης με την επιλογή του διαλόγου για την προστασία των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπου τούτα καταπατούνται.
Ο φανατισμός μπορεί να εμφανισθεί και σε μη θρησκευόμενες κοινωνίες. Οι ναζιστές πολέμησαν τους Εβραίους κι οι άθεοι κομμουνιστές τους χριστιανούς. Η κάθε θρησκεία πρέπει να συνδέεται με την ευαισθησία της να προστατεύεται η αξία της ανθρώπινης ζωής ως δώρον Θεού, ως επίσης κι η όλη Δημιουργία του Θεού, που πρέπει να τη προστατεύουμε και να τη σεβόμαστε. Τότε η προσέγγιση αυτή μπορεί να μας οδηγήσει στην επικράτηση της ανεκτικότητας και του αλληλοσεβασμού και της συνεργασίας και της ειρηνικής συνύπαρξης. Η Βίβλος ερμηνευόμενη σωστά συμβάλλει προς την κατεύθυνση αυτή γόνιμα και οικοδομικά για όλους μας.
Για να βελτιωθεί το φαινόμενο της ανεκτικότητας στην Αφρικανική Ήπειρο, αλλά και αλλού όπου απουσιάζει, όπως τονίζει ο Καθηγητής κ. Μπέγζος, «η κάθε θρησκεία μέσα από την Ηγεσία της και τους πιστούς της πρέπει να καλλιεργήσουν τη θρησκευτική ανεκτικότητα, τονίζοντας τρία σημεία, 1. Η ύπαρξη της κάθε θρησκείας είναι συνύπαρξη, 2. Ο λόγος είναι διάλογος και 3. Η επιβίωση είναι συμβίωση».
Ο διδάσκαλός μας Μακαριώτατος άγιος Αλβανίας κ. Αναστάσιος Γιαννουλάτος, συνδυάζοντας βαθειές μελέτες και προσωπικά βιώματα, τόσο στο χώρο της Αφρικανικής Ηπείρου, ιδιαίτερα στην Κένυα, όπου είχα την μεγάλη ευλογία και τιμή να το διαδεχθώ ως Μητροπολίτης Κένυας πριν δεκαέξι χρόνια, όσο και στην άθεη Αλβανία του χότζα, τονίζει ότι «ο Τζιχάντ (δηλαδή ο ιερός πόλεμος των μουσουλμάνων) αναφέρεται στην πνευματική πάλη, που άλλοι τον ερμηνεύουν ως αγώνα και άμυνα κατά της διαφθοράς της πίστεως και της ηθικής και όχι τον επιθετικό πόλεμο. Για τους ακραίους μουσουλμάνους φονταμενταλιστές το νόημα του Τζιχάντ είναι ο αμείλικτος πόλεμος κατά των απίστων».
Τελικά ισχύει η θέση ότι «ο ισλαμικός φανατισμός είναι υπαρκτός και μοιάζει με πυρκαγιά σε δάσος, και μάλιστα με πολύ δυνατό άνεμο μέσα στον καύσωνα του καλοκαιριού»; Το επόμενο ερώτημα αν δεχθούμε ότι υπάρχει είναι, γιατί υπάρχει; Mήπως συνδέεται με την κατάργηση των δημοκρατικών θεσμών, με την καταπάτηση των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με τις κοινωνικές αδικίες, με την αδυναμία της Διεθνούς Κοινότητας και των Διεθνών Οργανισμών να προστατέψουμε το θεσμό της Δημοκρατίας και την κοινωνική δικαιοσύνη αδικημένων και καταπιεζομένων Λαών;
Για εκατομμύρια Μουσουλμάνους οι πράξεις που θεωρούνται στη Δύση τρομοκρατικές γι’ αυτούς είναι πράξεις ηρωϊκές και μαρτυρικές για την υπεράσπιση όχι μόνο του Ισλάμ αλλά της Διεθνούς Κοινότητας, της προστασίας της κοινωνικής δικαιοσύνης, και των δημοκρατικών θεσμών και των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Τελικά, όπως οι Θρησκείες, έτσι και η Βίβλος, ως το εκφραστικό μέσον των τριών Μονοθεϊστικών Θρησκειών, επηρεάζουν τη ζωή δισεκατομυρίων ανθρώπων με διάφορους τρόπους, αλλά δεν φαίνεται να επηρεάζουν τις αποφάσεις των πολιτικών ηγετών και των πανίσχυρων προσώπων που ελέγχουν την παγκόσμια οικονομία στον ιδιωτικό τομέα.
Ο άγιος Αλβανίας τονίζει με κάθε σαφήνεια ότι κανένας πόλεμος δεν είναι ιερός. Η ειρήνη μόνο είναι ιερή.
Εκεί που η Βίβλος στην Αφρική ερμηνεύεται σωστά, όπως συμβαίνει στο Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, ενθαρρύνουμε με κάθε τρόπο με πρώτον τον Αλεξανδρινό Προκαθήμενον κ. Θεόδωρον, τον διαθρησκειακό διάλογο για να δημιοργήσουμε και να κτίσουμε γέφυρες επικοινωνίας, ανεκτικότητας και συνεργασίας.
Σε ομιλία του στη Ρώμη ο Αλεξανδρινός Προκαθήμενος κ. Θεόδωρος τόνισε ότι «προκειμένου η θρησκεία να μην αποβεί παράγων σχάσεως, αλλά σχέσεως μεταξύ των ανθρώπων, ευρισκόμεθα ενώπιον ενός οικουμενικών διαστάσεων χρέους προσδοκίας, να συμβάλλουμε ουσιαστικά και γόνιμα στον διάλογο μεταξύ των διαφορετικών θρησκευτικών παραδόσεων. Αφετηρία ενός τέτοιου διαλόγου οφείλει να είναι η προβολή των στοιχείων που ενώνουν τις θρησκείες, παρά εκείνων που τις χωρίζουν. Αφετηρία ενός τέτοιου διαλόγου οφείλει να είναι η προβολή των κοινών αξιών των διαφόρων θρησκειών, παρά των αντιλήψεων εκείνων περί θρησκευτικής ανωτερότητας που υπομονεύουν την ανοχή στην διαφορετικότητα.Στόχος ενός τέτοιου διαλόγου οφείλει να είναι η συναίνεση των θρησκειών σε μια ελάχιστη κοινή ηθική, χωρίς νόθευση της πίστεως. Βεβαίως, οι προθέσεις μας, όσο ειλικρινείς και αν είναι, δεν θα μετασχηματισθούν σε πράξεις, αν εμείς οι ίδιοι, ως εκπρόσωποι της Ορθοδόξων, των Ρωμαιοκαθολικών και των Προτεσταντών, δεν δώσουμε πρώτοι το παράδειγμα της ανεκτικότητας και της αγάπης μέσα από τη διαφορετικότητα, ως προτύπωση της ανάγκης ειρηνικής συμβιώσεως των πιστών των διαφόρων θρησκειών……….Είναι καιρός να μάθουμε τους πιστούς μας όχι μόνο να παραμένουν πιστοί στην παράδοση τους και να διατηρούν την ιδιοσυστατική τους ταυτότητα, αλλά επιπλέον να είναι ανοικτοί στο διαφορετικό και να τρέφουν σεβασμό προς την θρησκεία του άλλου. Πρώτα από όλα επειδή οι ίδιοι έχουν θρησκεία. Είναι καιρός να μάθουμε τους πιστούς μας ότι η απολυτοποίηση της ιδιαιτερότητας δεν συνιστά διάσωση της αληθείας, αλλά φαλκίδευση της αληθείας και ολίσθηση προς την θρησκειογενή νεύρωση της αποκλειστικότητας».
Ο άγιος Αλβανίας τονίζει ότι «εγκατάλειψη του διαθρησκειακού διαλόγου οδηγεί στην ανάπτυξη νέων εκφράσεων θρησκευτικού φανατισμού, που τελικά καταλήγουν σε ένα άλλο φοβερό διάλογο, ανάμεσα στις αιφνιδιαστικές ενέργειες των τρομοκρατών και τους πυραύλους των ισχυρών».
Ακόμη ο άγιος Αλβανίας για την επικράτηση της ανεκτικότητας και της ασφάλειας μας, επισημαίνει ότι τα κράτη και οι Λαοί που ανήκουν εκ παραδόσεως στον χριστιανικό κόσμο οφείλουν να γίνουν πιο συνεπείς στα θέματα της δικαιοσύνης και της φτώχειας στην οικουμένη. Εδώ είναι και η μεγάλη ευθύνη της Ευρώπης. Πρώτα φυσικά οι Ευρωπαίοι πρέπει να δείξουν την αλληλοστήριξη και την αλληλεγγύη μεταξύ τους για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις ηθικές και οικονομικές και κοινωνικές ευθύνες τους με τις χώρες του φτωχού κόσμου.
Σε ένα μεγάλο μέρος του Ισλαμικού κόσμου στην Αφρική, αλλά και αλλού, δεσπόζει η βεβαιότητα ότι η Δύση έχει φερθεί και εξακολουθεί να φέρεται άδικα προς τις Ισλαμικές και τις φτωχές χώρες. Αυτή η αίσθηση της αδικίας προκαλεί οργή, αγανάκτηση και διάθεση εκδικήσεως. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η μονομερής στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής προς το Ισραήλ σε βάρος των Παλαιστινίων.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση είναι σήμερα ένας ακόμη σημαντικός λόγος για την απουσία ανεκτικότητας. Η αντιμετώπιση της κάθε οικονομικής κρίσης, όπου και να συμβαίνει, είναι υπόθεση όλων μας. Ο Μαχάντα Γκάντι τόνιζε ότι «η ανέχεια είναι η χειρότερη μορφή βίας».
Βασική διδασκαλία της Βίβλου είναι η προστασία της κοινωνικής Δικαιοσύνης, «Δικαιοσύνη μάθετε οι ενοικούντες επί της γης». Η εποχή μας χρειάζεται συντονισμένη αντιμετώπιση της φτώχειας, απαιτείται κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη σε όλα τα επίπεδα.
Για την προστασία της παγκόσμιας ασφάλειας και της ειρηνικής συνύπαρξης των Λαών χρειαζόμαστε ένα consensus συναντίληψης πολιτικής και κοινωνικής ευθύνης εκ μέρους όλων των Κυβερνήσεων, αρχηγών κρατών και απλών ανθρώπων. Ο ρόλος της Βίβλου προς την κατεύθυνση αυτή για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την καλλιέργεια της ανεκτικότητας και του σεβασμού της ανθρώπινης ζωής ως δώρον Θεού, είναι αυτονόητος και σημαντικός.
Χρειαζόμαστε όμως και κορυφαίους Ηγέτες όπως τον Νέλσων Μαντέλα, να γίνουν διάκονοι της αγάπης του Θεού για τον άνθρωπον. Μια προβληματική κοινωνία πάντοτε συνδέεται με τη απουσία κι υπεύθυνων και σοβαρών πολιτικών. Οι πολιτικοί με τη συνεργασία τους και την κοινή εθνική τους ευθύνη για το Λαό της κάθε χώρας οφείλουν να διαψεύσουν τον γνωστόν Σοβιετικό Ηγέτη Νικήτα Χρουστώφ που κάποτε είπε ότι «οι πολιτικοί είναι παντού οι ίδιοι. Υπόσχονται να κτίσουν γέφυρες ακόμη και όταν δεν υπάρχουν ποτάμια».
Τελειώνοντας, θα ήθελα να μου επιτρέψετε αν η αγάπη σας και ο χρόνος μας το επιτρέπει να σας υπενθυμίσω και μερικές πτυχές για το Ελληνορθόδοξον Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής που με πνευματικά όπλα την Βίβλο και την Ιερά Παράδοση της Ορθοδοξίας συμβάλλει με το Ιεραποστολικό του έργο τα μέγιστα για την ενίσχυση της ανεκτικότητας και του αμοιβαίου αλληλοσεβασμού ανάμεσα στους Λαούς της Αφρικανικής Ηπείρου.
1. Σύντομη αναφορά στην Ιστορία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας
Είναι γνωστό ότι την Εκκλησιαστική δικαιοδοσία της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Αφρικανική Ήπειρον από τον πρώτο αιώνα μέχρι σήμερα έχει το Παλαίφατον Ελληνορθόδοξον Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, του οποίου η ιστορία ξεκινά τον πρώτον αιώνα μ.Χ. με πρώτον Επίσκοπον τον Απόστολον και Ευαγγελιστή Μάρκον. Μάλιστα λόγω των Ρωμαϊκών διωγμών που εδέχθη η αρχέγονος Εκκλησία των Ιεροσολύμων, ιστορικά η πρώτη οργανωμένη τοπική Εκκλησία ήταν η Αλεξανδρινή, της οποίας η σημασία για το σύνολον του Χριστιανικού κόσμου εκδηλώθηκε με την καθιέρωση του θεσμού της ετήσιας εγκυκλείου επιστολής του Αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας για την γνωστοποίηση του εορτασμού της ημερομηνίας του Πάσχα, ως επίσης και με την απόδοση του ποιμαντικού εκκλησιαστικού τίτλου «Πάπας» στον εκάστοτε Επίσκοπο της Αλεξανδρινής Εκκλησίας, που αργότερα υιοθέτησε κι ο Επίσκοπος της Ρώμης. Όταν μάλιστα έφτασε ο Χριστιανισμός στη Ρώμη, λόγω του ότι ήταν το πολιτικό κέντρο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η Εκκλησία της Ρώμης έγινε πρώτη, παίρνοτας τη θέση της Εκκλησίας της Αλεξανδρείας. Κι όταν μεταφέρθηκε η πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από το Μέγα Κωνσταντίνο στην Ανατολή, στον χώρο του νέου Πολιτικού Κέντρου της Αυτοκρατορίας, στην Κωνσταντινούπολη, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, πήρε τα ίσα πρεσβεία τιμής της παλαιάς Ρώμης. Έτσι η Εκκλησία της Αλεξάνδρειας βρέθηκε στη τρίτη θέση. Με το σχίσμα του 1054 και την απομάκρυνση της της Ρώμης από το σώμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας το Πατριαρχείο Αλεξάνδρειας συνεχίζει μέχρι σήμερα να είναι η Δευτερόθρονη Ορθόδοξη Εκκλησία.
Το Παλαίφατον Δευτερόθρονον Ελληνορθόδοξον Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής έχει να επιδείξει ένα ξεχωριστό μαρτυρικό μεγαλείο διακονίας κατά τους είκοσι αιώνες της ιστορικής του πορείας, εισερχόμενον ήδη εις την Τρίτη Χιλιετηρίδα με την ελπίδα να ζήσει όχι μόνο η Αφρικανική Ήπειρος την δική της Ανάσταση, αλλά για να συμβάλει με τον πνευματικό του πλούτο να ζήσει ολόκληρη η Ανθρωπότητα ένα καλύτερο κόσμο, μέσα μάλιστα από την Ορθόδοξη Ιεραποστολική του δράση.
Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας στην ιστορική του πορεία πρωτοστάσησε εις την διαφύλαξιν της Ορθοδόξου πίστεως της Εκκλησίας μας διά της διαμορφώσεως της κοινής θεολογικής ορολογίας της Χριστιανικής διδασκαλίας. Αδρώθηκε και εμεγαλούργησε διά του αγίου αίματος της θυσίας του νέφους των μαρτύρων του.
Στην αξιόλογη από κοινού έκδοση της Καινής Διαθήκης από την Ελληνική Βιβλική Εταιρεία και την Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος ο Παναγιώτατος Οικουμενικός μας Πατριάρχης στον χαιρετισμό του τονίζει ότι η έκδοση αυτή «πρόκειται να φέρη τον λόγον του Κυρίου πλησιέστερον μυριάδων ψυχών, γνωστής ούσης της γλωσσικής απομακρύνσεως της εποχής ημών εκ της αλεξανδρινής κοινής, εις ην εγράφησαν πρωτοτύπως τα Θειότατα της Καινής Διαθήκης κείμενα». Τη βιβλική γλωσσική αυτή παράδοση συνεχίζει η Αλεξανδρινή Εκκλησία να τη βιώνει σε συνδυασμό με την ορθόδοξη Θεολογία της που εκδηλώνεται με το σύγχρονο Ιεραποστολικό της έργον για σωτηρία ψυχών και την επικράτηση της ανεκτικότητας και της προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Αφρικανική Ήπειρον και σ’ όλο τον κόσμο.
Ο Μοναχισμός ως προσπάθεια ζωής προετοιμασίας ζωντανών πνευματικών αναστημάτων αναπτύχθηκε μέσα εις τον ίδιο χώρον της Εκκλησιαστικής γεωγραφικής δικαιοδοσίας του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και έφτασε στα πέρατα της Οικουμένης.
2. Η ανάπτυξη της Ορθοδοξίας στην Αφρική
Όταν αναφερόμαστε στην Ορθοδοξία στην Αφρική, έχουμε μπροστά μας δύο ιστορικές πραγματικότητες.
Η πρώτη ιστορική πραγματικότητα είναι όταν αναφερόμαστε στους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού μέχρι τα νεώτερα χρόνια, όπου μία από τις πρώτες Αποστολικές Εκκλησίες που οργανώθησαν κατά τον πρώτον αιώνα ήταν η Εκκλησία της Αλεξάνδρειας που η δράση της κάλυπτε περισσότερο την Βόρειο Αφρική και προς τα νότια το σημερινό Σουδάν, την Σομαλία και την Αιθιοπία.
Η δεύτερη ιστορική πραγματικότητα είναι η εξάπλωση της Ορθοδοξίας στην υπόλοιπη Αφρικανική Ήπειρον πολύ μεταγενέστερα, κατά τα νεώτερα χρόνια, όταν οι συνθήκες το επέτρεψαν. Στην αρχή το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής έστελλε κληρικούς σε μακρινές χώρες της Αφρικής που δεν είχε ακόμη οργανώσει Μητροπόλεις και Επισκοπές, όπου έφθαναν Έλληνες μετανάστες για μια καλύτερη ζωή. Μαζί μ’ αυτούς έφθαναν κι Ορθόδοξοι μετανάστες κι από άλλες Ορθόδοξες χώρες, όπως από Ρωσία, Λευκωροσία, Ουκρανία, Γεωργία, Σερβία, Βουλγαρία, Πολωνία και Ρουμανία, ως επίσης κι από Λίβανο, Συρία και Ιορδανία.
Η Ποιμαντική ευαισθησία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας να αποστέλλει κληρικούς για τις λειτουργικές ανάγκες των μελών της Διασποράς ήταν μεγίστης σωτηριολογικής σημασίας. Όπως τονίζει ο Γέροντας Καθηγούμενος π. Γεώργιος Γρηγοριάτης «ο εκκλησιασμός και η συμμετοχή μας στη θεία λειτουργία δεν είναι απλώς ένα θρησκευτικό καθήκον, αλλά όρος για να είμεθα μέλη της Εκκλησίας» (Συλλογικός τόμος «Ενορία- προς μια νέα ανακάλυψή της», εκδόσεις Ακρίτας, σελ. 16, Αθήνα, 1993).
Ενώ στη περιοχή της Βορείου Αφρικής η Ορθοδοξία από τον έβδομον αιώνα και μετά έμεινε εγκλωβισμένη ανάμεσα στο Ελληνικό και Αραβικό στοιχείο λόγω της βίαιης παρουσίας του Ισλάμ, στις χώρες που αναπτύχθηκε η Ορθοδοξία κατά τα τέλη του 19ου αιώνα και περισσότερο κατά τον 20ον αιώνα, άρχισε να γίνεται γνωστή και ενδιαφέρουσα και για τους ιθαγενείς του τοπικού πληθυσμού. Η δυναμική παρουσία και γόνιμη ποιμαντική δράση της Ορθόδοξης Ιεραποστολής στην Αφρικανική Ήπειρον έγινε πλέον μέρος της σύγχρονης ιστορίας της Αλεξανδρινής Εκκλησίας.
Γι’ αυτό πολύ εύστοχα ο Αλεξανδρινός Προκαθήμενος κ. Θεόδωρος, αναφερόμενος στην Αλεξανδρινή Εκκλησία, τονίζει ότι «η Εκκλησία μας είναι κατ’ εξοχήν Εκκλησία Ιεραποστολική και μ’ αυτήν την προοπτική και πορεία προσανατολισμού προχωρεί και ριζώνει στα βάθη της ηλιόλουστης Αφρικανικής γής» (Πάνταινος, σελ. 107, Μάρτιος 2009) Έχοντας ο ίδιος συνείδηση της Ιεραποστολικής πορείας που χάραξαν οι Προκάτοχοι του Πατριάρχες και μάλιστα οι μακαριστοί Νικόλαος, Παρθένιος και Πέτρος με κάθε σαφήνεια τονίζει ότι «από την πρώτη στιγμή της, χάριτι Θεού, αναρρήσεώς μου στον Πατριαρχικό Θρόνο Αλεξανδρείας, μοναδικό και κύριο μέλημα μου είναι η προώθηση, η αύξηση, ο συντονισμός και η περαιτέρω οργάνωση του Ιεραποστολικού και ανθρωπιστικού έργου του Πατριαρχείου μας. Ενός έργου που συντελείται τόσο διακριτικά, αθόρυβα, σεμνά αλλά με καλή διάθεση, ένζηλη προσπάθεια για προσφορά προς τον συνάνθρωπο, ενός έργου που εμπέεται από τη θυσιαστική αγάπη του Εσταυρωμένου και Αναστημένου Ιησού» (Πάνταινος, σελ. 106, Απρίλιος 2009).
Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής σήμερα αποτελείται, εκτός από την Αρχιεπισκοπή Αλεξανδρείας, όπου είναι η έδρα του Πατριαρχείου μας, από 26 Μητροπόλεις και πέντε επισκοπές. Σε 15 Μητροπόλεις του Πατριαρχείου και πέντε Επισκοπές ασκείται σήμερα Ιεραποστολή όπου μεταξύ αυτών υπηρετούν τρείς ιθαγενείς επίσκοποι, δύο Άραβες και 600 ιθαγενείς ιερείς και διάκονοι. Σε περισσότερες από 30 χώρες της Αφρικής υπάρχει σήμερα η παρουσία Ορθόδοξης Ιεραποστολικής δράσης και στις υπόλοιπες 24 υπάρχει θετική προοπτική για το μέλλον. Με τό όλο Ιεραποστολικό και ποιμαντικό και φιλανθρωπικό και εκπαιδευτικό του έργο το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας συμβάλλει τα μέγιστα για την καλλιέργεια της ανεκτικότητας και της ειρηνικής συνύπαρξης των Λαών της Αφρικανικής Ηπείρου.
Το ποίμνιον του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας αποτελείται από πέντε περίπου εκατομμύρια. Γύρω στα 4,7 εκατομμύρια είναι πιστοί από τον τοπικό πληθυσμό των λαών της Αφρικής και 300,000 χιλιάδες Έλληνες, Άραβες, Ρώσοι, Σέρβοι, Ρουμάνοι, Βούλγαροι, Ουγκρανοί κι άλλοι Ορθόδοξοι από Ανατολικές χώρες.
Με τη συνεργασία των Αδελφών Ορθοδόξων Εκκλησιών παραχωρούνται Ορθόδοξοι κληρικοί από τα Πατριαρχεία Ρωσίας, Σερβίας, Ρουμανίας και Βουλγαρίας που διακονούν κάτω από την εκκλησιαστική δικαιοδοσία του τοπικών Μητροπόλεων και Επισκοπών του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, χρησιμοποιώντας μαζί με την αγγλική γλώσσα και την εθνική τους γλώσσα, τόσο στη λειτουργική ζωή της ενορίας όσο και στην ποιμαντική. Η διατήρηση της εθνικής ταυτότητας και της ορθόδοξης πίστης των μελών της Διασποράς είναι και ποιμαντική ευθύνη της Εκκλησίας. Ο Καθηγητής Δεληκοστόπουλος Αθανάσιος τονίζει ότι «η διασπορά αύτη εκλήθη να αντιμετωπίσει δημιουργικά το δυτικό κόσμο και το πολιτισμό του. Ησθάνθη, όμως ότι θα έπρεπε για να επιβιώσει πνευματικά να διατηρήσει τη μητρική γλώσσα και το πολιτιστικό χαρακτήρα των χωρών της καταγωγής κάθε ομάδος, παρά την προοδευτική αφομοίωση των γενεών με το περιβάλλον των νέων πατρίδων τους» ( από το βιβλίο του «Ορθοδοξία, η σύγχρονη πρόσκληση», σελ. 177, εκδόσεις άλφα-δέλτα, Αθήνα, 1990).
Η όλη ποιμαντική διακονία του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής ο κάθε άνθρωπος που ζει στην Αφρικανική Ήπειρο, τοπικός πληθυσμός και διάφορες άλλες εθνικότητες, να διαβάζει την Αγία Γραφή στην μητρική του γλώσσα, συμβάλλει και καλλιεργεί την προστασία της θρησκευτικής ανεκτικότητας, τον αλληλοσεβασμό και την ειρηνική συνύπαρξη όλων.
Προσεύχομαι κάθε καλό για όλους μας και φυσικά για την επιτυχία του σημαντικού αυτού Συνεδρίου. Σας ευχαριστώ όλους, ιδιαίτερα τον αγαπητόν μας Καθηγητή κ. Κωνσταντίνου που μαζί εκπροσωπούμε τις Άγιες Εκκλησίες μας στον πολύ σημαντικό Διεθνή Θεολογικό Διάλογον Ορθοδόξων – Αγγλικανών με Πρόεδρον τον Σεβ. Μητροπολίτη Διοκλείας και καθηγητή της Οξφόρδης κ. Κάλλιστον Γουέαρ, ως επίσης και την Καθηγήτρια της Σχολής μας Βασιλική Σταθοκώστα, η οποία έχει ορισθεί και επίσημα από τον Μακαριώτατον Αλεξανδρινό Προκαθήμενον κ. Θεόδωρον ως η επιστημονική Σύμβουλος του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας για θέματα της Οικουμενικής Κίνησης.
greekafricanews.gr
Ομιλία σε συνέδριο που διοργανώθηκε από την Θεολογική Σχολή Αθηνών και την Ελληνική Βιβλική Εταιρεία
Εν πρώτοις, εκ μέρους της Α.Θ.Μ. του Αλεξανδρινού Προκαθημένου, Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής κ.κ. Θεοδώρου Β’, να απευθύνω χαιρετισμόν αγάπης προς όλους τους παρευρισκομένους και να συγχαρούμε τους οργανωτές του σημαντικού αυτού Συνεδρίου που σε δύσκολες εποχές για την Ανθρωπότητα η Αγία Γραφή καλείται, όπως άλλωστε λειτούργησε διαχρονικά, να συμβάλει στην προστασία του τραυματισμένου εν πολλοίς κοινού Σώματος της Ανθρωπότητας, όχι μόνο μέσα στην προοπτική της ανεκτικότητας ιδεών και παραδόσεων των απανταχού μελών της, αλλά πολύ περισσότερον εις την πνευματική αλληλοστήριξη όλων των ανθρώπων που θα οδηγήσει και εις την κοινωνική ενεργοποίηση μας, ζώντας τα προβλήματα των συνανθρώπων μας ως δικά μας και προσωπικά μας, με την βαθειά πίστη στον Θεό ότι μπορούμε συνεργαζόμενοι και εργαζόμενοι όλοι μας τις θείες Εντολές όπως μαρτυρούνται εις τα Ιερά Βιβλία της Αγίας Γραφής μπορούμε όλοι μας και οι μελλούμενες γεννεές να ζήσουσε σε ένα καλύτερο ειρηνικό κόσμο.
Είναι μεγάλη τιμή και ευλογία για το ταπεινό μου πρόσωπο να ομιλώ σε Συνέδριο που οργανώνει η τροφός ημών Θεολογική Σχολή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών μαζί με την Ελληνική Βιβλική Εταιρεία. Οι προσευχές του Αλεξανδρινού Προκαθημένου και των Μελών της Ιεράς Συνόδου, του κλήρου και του Λαού του Πατριαρχείου μας είναι μαζί σας για την συνέχεια της ομαλής λειτουργίας του κορυφαίου αυτού Πανεπιστημιακού χώρου, όχι μόνο στον στενό γεωγραφικόν Εθνικόν χώρον, αλλά και εις τον Παγκόσμιο χώρον των Επιστημών και των Τεχνών και μάλιστα της Ορθόδοξης Θεολογίας.
Όλοι μας στην Αφρική, με επικεφαλής τον Πατριάρχη μας, προσευχώμαστε σύντομα ο Λαός μας με την εργατικότητα του, την τιμιότητα του και τις πνευματικές δυνάμεις της Βίβλου και του Πολιτισμού μας, να υπερβεί την υφιστάμενη οικονομική κρίση και να επικρατήσει η ευημερία και η πρόοδος. Η συνεργασία και η εσωτερική ενότητα αποτελούν προϋποθέσεις επιτυχίας του κοινού σκοπού μας. Το μεγαλείον του διδακτικού περιεχομένου της Βίβλου μπορεί να μας ενώσει, όχι μόνο μέσα στην προοπτική της καλλιέργειας μιας μορφής ανεκτικότητας μεταξύ μας, αλλά και της φιλανθρωπικής αλληλοστήριξης μας, ως ο ευλογημένος Λαός του Θεού για μια καλύτερη πορείαν.
Αυτό το μεγαλείο της διαχρονικής διδακτικής και σωτηριολογικής αξίας των Ιερών Βιβλίων της Βίβλου, μαζί με τη ζωντανή Ιερά Παράδοση της Εκκλησίας μας, αποτέλεσαν τους δύο πνευματικούς πνεύμονες του Σώματος της Αλεξανδρινής Εκκλησίας που ήδη εισερχόμενη εις την τρίτην χιλιετηρίδα μετά Χριστόν, συμβάλλει με το Ιεραποστολικό, το εκπαιδευτικό, το φιλανθρωπικό και το κοινωνικό της έργον τα μέγιστα εις τον αμοιβαίον αλληλοσεβασμό και στην επικράτηση της ειρηνικής συμβίωσης των Αφρικανικών Λαών. Άλλωστε η μετάφραση των Εβδομήκοντα επραγματοποιήθηκε στον χώρον της έδρας του Πατριαρχείου μας, στην πόλη του Αλεξάνδρου του Μεγάλου, την Αλεξάνδρεια. Στον ίδιο χώρον λειτούργησε κι η Σχολή του Πανταίνου, η πρώτη Θεολογική Σχολή στην Ιστορία του Παγκόσμιου Χριστιανισμού. Από τον ίδιο χώρον ο Μέγας Αθανάσιος μας διέσωσε τον πιο έγκυρον θα λέγαμε Κανόνα των Ιερών Βιβλίων της Βίβλου. Η Αλεξανδρινή Εκκλησία με τους ερμηνευτές Πατέρες της, όπως ο Κύριλλος Αλεξανδρείας, είναι Βιβλική και μέσα στην προοπτική της φυσικής αυτής βιβλικής παραδόσεως της συνέβαλε και συμβάλλει εις την υπόθεση της σωτηριολογικής πορείας των πιστών και φυσικά εις την ενίσχυση με κάθε τρόπο την υπόθεση της ανεκτικότητας και του αλληλοσεβασμού ανάμεσα στους Λαούς της Αφρικανικής Ηπείρου. Αυτό δεν σημαίνει ότι εκεί που δρά η Εκκλησία υπάρχει ο Παράδεισος. Αν οι άνθρωποι δεν ακολουθούν το Βιβλικό Λόγον δημιουργούν κόλαση. Κι αυτό συμβαίνει όπου ζούμε την Κόλαση, την διαφθορά, το φανατισμό, τη μισαλλοδοξία κι όλα τα συναφή προβλήματα της αμαρτίας της φθοράς και του θανάτου.
Πολλές φορές όμως, όχι για λόγους θρησκευτικούς, αλλά μάλλον για λόγους πολιτικούς, για λόγους κοινωνικούς, αλλά και για λόγους καταπατήσεως των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κι απουσίας δημοκρατικών θεσμών, το αγαθόν της ευημερίας και της ειρήνης και της ανεκτικότητας απουσιάζει.
Όπως παγκόσμια οι Χριστιανοί πλειοψηφούν στα δύο τρίτα των 238 χωρών του κόσμου, τό ίδιο συμβαίνει και στην Αφρικανική Ήπειρον. Αριθμητικά όμως οι Μουσουλμάνοι είναι πρώτοι.
Η Αφρικανική Ήπειρος είναι η Τρίτη σε μέγεθος Ήπειρος μετά την Ασία και την Αμερική. Αποτελείται από τριάντα σχεδόν εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η Ελλάδα, ως γνωστόν, αποτελείται από 132 χιλιάδες. Επομένως στην απέραντη Αφρικανική Ήπειρον έχουμε 227 φορές τον Γεωγραφικό χώρον της χώρας μας. Το 14% τοις εκατόν του Παγκόσμιου πληθυσμού ζει στην Αφρική, ο διπλάσιος δηλαδή από την Ευρώπη. Αποτελείται από 54 χώρες. Υπόφερε πολύ με το θεσμό της δουλείας και την καταπίεση από τους πολιτισμένους ευρωπαίους όπου με βία εισέβαλαν με κάθε τρόπον ως τυχοδιώκτες λεηλατώντας και τη φύση και τους ανθρώπους. Εξαίρεση αποτέλεσε το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας κι όσοι ευλογημένοι Ιεραπόστολοι, από τον χώρον του Χριστιανισμού, με την Βίβλο είδαν την φύση και τους Αφρικανούς ως μέρος της Θείας Δημιουργίας του Θεού, τους αγάπησαν, τους δίδαξαν και έσωσαν ότι μπορούσε να σωθεί από την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Άνθρωποι πολιτικοί που στήριξαν τις βιβλικές αρχές καταξιώθησαν και εσεβάσθησαν όχι μόνον από τους καταπιεσμένους και τους αδικημένους, αλλά παγκόσμια, όπως είναι τελευταίως με την επικαιρότητα κι η μεγάλη μορφή του Νέλσων Μαντέλα, αλλά και προηγουμένως του Γκάντι που ξεκίνησε τον αγώνα του για Δικαιοσύνη και Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από την Νότιο Αφρική. Ζώντας τις οδύνες του Απάρχάιτ και των φυλετικών διακρίσεων με Ηγέτη ένα καθ’ όλα θεοφοβούμενον δήθεν Χριστιανόν που σπούδασε Θεολογία στα χρόνια του Χίτλερ στην Γερμανία, αυτόν που εισήγαγε το Απαρχάϊτ, τον Φεργούτ, τόνισε λοιπόν ο Γκάντι, ότι αν οι Χριστιανοί εφάρμοζαν αυτά που λέει η Βίβλος ο κόσμος θα ήταν ένας Παράδεισος.
Οι ευρωπαίοι Αποικιοκράτες με βίαιο και βάναυσο τρόπο κατάστρεψαν τα πάντα στην Αφρική, δεν άφησαν τίποτα όρθιο. Εβίασαν βάναυσα και την φύση και τους ανθρώπους. Αν μπόρεσαν να παραμείνουν ζωντανοί με την ελπίδα της Αναστάσεως μέσα από μια σταύρωση που κράτησε αιώνες είναι επειδή άρχισαν να γνωρίζουν, να μελετούν και να ζουν το μεγαλείο των σωτηριολογικών μηνυμάτων της Βίβλου. Μια τέτοια Βίβλο κρατούσε πάντα μαζί του κι ο Νέλσων Μαντέλας στα σαράντα χρόνια της άδικης φυλακίσεως του. Το έγκλημα του ήταν επειδή πίστευε ότι και οι μαύροι είναι άνθρωποι και έχουν το δικαίωμα να ζουν ελεύθεροι, να έχουν την περιουσία τους, να πατρεύονται, να κάνουν οικογένεια, να σπουδάζουν τα παιδιά τους και να εκλέγουν την Κυβέρνηση τους. Οι Ευρωπαίοι Αποικιοκράτες συμπεριφέρθησαν στους Αφρικανούς όπως οι ευσεβείς δήθεν ασεβείς σταυροφόροι του μεσαίωνα που ως στυγεροί, αμείληκτοι και αιμοβόροι εγκληματίες λεηλάτησαν την Πόλη του Μεγάλου Κωνσταντίνου, την Κωνσταντινούπολη, που ράγισε πλέον τις πύλες της για να εισέλθει ο αλλόπιστος Μωάμεθ σε ένα από τα πιο Ιερά και Θρησκευτικά μας Κέντρα, στον Ιερό Ναό της Αγίας Σοφίας, να τον λεηλατήσει και να τον χλευάσει και να τον μετατρέψει σε μουσουλμανικό τζαμί. Η παρουσία της Βίβλου, χωρίς οι άνθρωποι να την βιώνουν, δεν μας εγγυάται και την παρουσία της δικαιοσύνης και της θρησκευτικής ανεκτικότητας. Τόσο οι Ευρωπαίοι Αποικιοκράτες όσο και εκείνοι που ήσαν υπεύθυνοι για τις λεηλασίες των σταυροφόρων ακόμη να μετανοήσουν, γι’ αυτό ακόμη στο δικό τους χώρον βιώνουν μεγάλες κοινωνικές αδικίες με απρόβλεπτες συνέπειες για το μέλλον τους και για τη παγκόσμια ασφάλεια. Ο αμαρτωλός στην Ιστορία της Βίβλου, δεν κάνει μόνο τους γύρω του να υποφέρουν, αλλά τιμωρεί και τον εαυτό του, πορευόμενος με κλειστά μάτια προς το σκοτάδι.
Εκεί λοιπόν στην Αφρική που οι άνθρωποι άφηναν στη ζωή τους να γίνει προτεραιότητα το μεγαλείο της Βίβλου, η ανεκτικότητα και η ειρηνική συμβίωση και η αλληλοστήριξη άρχισαν να γίνονται μέρος της ζωής τους. Εκεί που συνέβαινε το αντίθετο, μόνο κακά συνέβαιναν, πόνος και δυστυχία, αλληλοεξοντώσεις, εμφύλιοι σπαραγμοί κι απέραντα νεκροταφεία.
Πως όμως σήμερα, μετά τους αιματηρούς αγώνες των Αφρικανών, να γίνουν ανεξάρτητα κράτη, έχουμε ακόμη τη μεγαλύτερη φτώχεια στο κόσμο. Πως σε μια Ήπειρον, όπως είναι η Αφρική που παράγει το 98% της παγκόσμιας παραγωγής των διαμαντιών και το 77% της παγκόσμιας παραγωγής του χρυσού να έχει τόσα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα και απουσίας ανεκτικότητας, όπως συμβαίνει σε χώρες που έχουμε συχνούς σκοτωμούς και τρομοκρατικές επιθέσεις όπως στην Ναϊρόμπι, στο Σουδάν, στην Νιγηρία, στην Αίγυπτο, στη Λιβύη, στην Κεντρική Αφρική και άλλού. Είκοσι χώρες βρίσκονται σε πόλεμο είτε μεταξύ τους είτε σε εμφύλιον.
Λίγο πρίν της απελευθέρωση των Αφρικανών από τους αποικιοκράτες τους άρχισαν να δημιουργούνται στην Αφρική και οι Βιβλικές Εταιρείες που συνέβαλαν τα μέγιστα για να μείνουν και κάποιοι ζωντανοί από τους εμφύλιους πολέμους που άρχισαν να ξεσπούν ανάμεσα στους ίδιους τους μαύρους ποιός θα ελέγχει την εξουσία. Τα πραξικοπήματα είναι ακόμη κάτι το συνηθισμένο στις καθημερινές ειδήσεις για την Αφρική όπως ήταν στην Ελλάδα μέχρι το 1974. Στην ιστορία των Λαών, απειλή για την ασφάλεια τους και την ευημερία τους δεν είναι μόνο αυτοί που τους επιτίθενται βίαια με την δύναμη των όπλων, αλλά πολλές φορές και οι Αρχηγοί τους και οι Ηγέτες τους όταν είναι κλέφτες, διεφθαρμένοι και παλιάνθρωποι. Κι αυτό μπορεί να συμβεί παντού.
Το 2001 δημιουργήθηκε με έδρα στην Αδίς Αμπέμπα στην Αιθιοπια η Αφρικανική Ένωση, ένας παράλληλος όργανισμός όπως η Ευρωπαίκή Ένωση με σκοπό τη συνεργασία των 54 Αφρικανικών Κρατών για την προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, την προστασία των Δημοκρατικών Θεσμών, της βιώσιμης οικονομίας και της κοινής αγοράς. Καταλαμβαίνετε όμως πως λειτουργεί ο θεσμός αυτός όταν πριν την επανάσταση στη Λιβύη, πρόεδρος της Αφρικανικής Ένωσης ήταν ο Καντάφι.
Οι Κυβερνήσεις στην Αφρική, όπως και στην Ευρώπη, ακολουθούν τη δική τους επιλογή στις αποφάσεις τους, δίνοντας προτεραιότητα στα οικονομικά, στρατιωτικά και εθνικά τους συμφέροντα. Η Βίβλος σίγουρα είναι η μόνη που δεν αποτελεί και επιλογή και κριτήριο των αποφάσεων των ισχυρών της γης, γι’ αυτό και τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ανθρωπότητα. Εκεί όμως που γίνονται προσπάθειες να επηρεασθεί η τοπική κοινωνία με τις μεταφράσεις της Βίβλου στις τοπικές διαλέκτους και φυσικά εκεί που καλλιεργείται και στηρίζεται στο βαθμό που τούτο είναι δυνατό αρχίζει να καλλιεργείται και η θρησκευτική ανεκτικότητα και συνεργασία και αλληλοσεβασμός, η πρόοδος και η ευημερία.
Το Ελληνορθόδοξον Πατριαρχείο Αλεξανδρείας για τη διάδοση της Αγίας Γραφής στηρίζεται στις αξιόλογες μεταφράσεις των Εθνικών Βιβλικών Εταιρειών που λειτουργούν σε όλες τις χώρες της Αφρικής εκτός εις τις καθαρά Μουσουλμανικές χώρες στην Βόρειο Αφρική. Η βαρύτητα του κατηχητικού και Ιεραποστολικού έργου του Πατριαρχείου μας δεν είναι η μετάφραση της Αγίας Γραφής στις δεκάδες τοπικές διαλέκτους της κάθε χώρας, αλλά η σωστή ερμηνευτική της Βίβλου για να οδηγεί ψυχές στην εν Χριστώ σωτηρίαν. Το μεταφραστικό έργον το έχουν επομισθεί με πολύ μεγάλη συναίσθηση ευθύνης, και επιστημονικής προσέγγισης, αλλά και φόβου Θεού, οι Εθνικές Βιβλικές Εταιρείες. Μάλιστα οι Βιβλικές Εταιρείες, σε χώρες της Αφρικής που υπάρχουν τεράστια κοινωνικά προβλήματα φτώχειας, έχουν αναπτύξει και αξιόλογα προγράμματα που συνδέονται με την αντιμετώπιση του αναλφαβατισμού, της πρόληψης της μάστιγας του έϊτς και την οργάνωση ταμείου για την αγορά τροφίμων και φαρμάκων σε εμπόλεμες περιοχές. Οι πρωτοβουλίες αυτές συμβάλλουν γόνιμα στην καλλιέργεια της ειρηνικής συνύπαρξης κα της ανεκτικότητας ανάμεσα στους Αφρικανικούς Λαούς.
Σκοπός των μεταφράσεων της Αγίας Γραφής, ως γνωστόν είναι ο κάθε άνθρωπος να μπορεί να διαβάζει την Αγία Γραφή στην μητρική του γλώσσα για να μπορεί να κατανοεί και να βιώνει τα θεάρεστα και σωτήρια διδάγματά της. Γι’ αυτό, τόσο το Πατριαρχείο μας όσο και οι Βιβλικές Εταιρείες και άλλοι φορείς, προσπαθούμε, σε πληθυσμούς που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας να προσφέρουμε την Αγία Γραφή δωρεάν. Τώρα γίνεται δυστυχώς και στην Ελλάδα.
Όσο λοιπόν περισσότερο στην Αφρική διαδίδεται η Αγία Γραφή, τόσο περισσότερο καλλιεργείται και το πνεύμα της ανεκτικότητας, της συνεργασίας και της ειρηνικής συνυπάρξεως των Λαών και των ανθρώπων.
Σε χώρες της Αφρικής που απουσιάζουν δημοκρατικοί θεσμοί και για χρόνια κυριαρχούν δικτατορίες και ολοκληρωτικά καθεστώτα δημιουργείται το φαινόμενο του φονταμενταλισμού. Απλώς να υπενθυμίσουμε ότι ο όρος φονταμενταλισμός προέρχεται από την ξενόγλωσση λέξη φαουντέϊσιον (foundation), δηλαδή θεμέλιον. Έτσι οι φονταμενταλιστές ξεκινούν με καλό σκοπό να πάνε πίσω στην αρχέγονη αγνή διδασκαλία της θρησκείας τους, στο ανόθευτο θρησκευτικό τους θεμέλιο.
Τοπικές θρησκευόμενες καταπιεζόμενες κοινωνίες που στερούνται των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους πολιτικοποιούν την θρησκευτικότητα τους και επιδιώκουν να εισαγάγουν μια μορφή θεοκρατίας, όπως συμβαίνει στο Σουδάν και στις ΄χώρες που ξεκίνησε η Αραβική Άνοιξη που στο τέλος εξελίσσεται σε βαρύ χειμώνα που δεν ξέρουμε ακόμη που θα καταλήξει. Χαρακτηριστικό των φονταμενταλιστών είναι η μισαλλοδοξία και η επιθετικότητα απέναντι σε όσους δεν συμμερίζονται το δικό τους όραμα για τον κόσμο και την ιστορία και προσπαθούν με κάθε τρόπο εις το όνομα του Θεού, διά της ισχύος να το επιβάλουν παντού, ακόμη και με τη βία και την τρομοκρατία. Οι φονταμενταλιστές χρησιμοποιούν κάθε μέσον χωρίς να ενδιαφέρονται για το θέμα της υπόθεσης της ανεκτικότητας, του αμοιβαίου αλληλοσεβασμού και της προστασίας των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ταυτόχρονα, όπως τονίζει εύστοχα ο Καθηγητής κ. Μπέγζος, «κάθε φονταμενταλισμός είναι στραμμένος στο παρελθόν αντιμετωπίζοντας με καχυποψία και εχθρότητα κάθε νεωτερισμό και ιδιαίτερα στον πλουραλισμό, στην ανεκτικότητα και την συνύπαρξη διαφορετικών παραδόσεων και απόψεων».
Ο Καθηγητής κ. Απόστολος Νικολαϊδης επισημαίνει ότι «συχνά ταυτίζεται ο φανατισμός με τον φονταμενταλισμό. Φανατισμός και φονταμενταλισμός είναι αδέλφια. Ταυτόχρονα διακρίνονται. Ο φονταμενταλισμός θεμελιώνει τη διδασκαλία στην αρχική θρησκευτική διδασκαλία και τη συνδέει με την ευθύνη της διατήρησης της. Ο φανατισμός αγωνίζεται για την ευθύνη και προσπαθεί να την επιβάλει».
Τότε ο υγιής εθνικισμός, να προστατεύεις δηλαδή την οικογένεια σου, την περιουσία σου και την Πατρίδα σου, μπορεί να μετατραπεί σε σωβινισμό, δηλαδή αρρωστημένο εθνικισμό, να τα θέλεις όλα δικά σου και να θέλεις να πάρεις κι αυτά που ανήκουν και στους άλλους, όπως μας έκαναν εμάς οι Γερμανοί κι οι Αποικιοκράτες στην Αφρική. Η ανεκτικότητα κι ο αλληλοσεβασμός απουσιάζουν επειδή ακριβώς απουσιάζει κι η βίωση της Βίβλου.
Η υγιής θρησκεία με τον φονταμενταλισμό μετατρέπεται σε μισσαλοδοξία, η ανεκτικότητα δολοφονείται και γίνεται η κηδεία της, ο πολιτικοποιημένος φονταμενταλιστής γίνεται φανατικός κομματάρχης, όπως στην εποχή του εμφύλιου σπαραγμού μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο στην Ελλάδα. Με την απουσία της ανεκτικότητας και την κυριαρχία του φανατισμού το αθλητικό ιδεώδες μετατρέπει τον άνθρωπο σε φανατικό οπαδόν που μπορεί για ασήμαντον λόγον να μαχαιρώσει και ένα αθώον άνθρωπον επειδή δεν υποστηρίζει την ομάδα του τον Ολυμπιακό και υποστηρίζει τον Παναθηναϊκό.
Ακόμη όταν δεν υπάρχει ανεκτικότητα και αλληλοσεβασμός και υγιείς δημοκρατικοί θεσμοί και σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όσοι αντιδρούν στις φανατικές πεποιθήσεις μιας κοινωνικής ή κομματικής ομάδας, θεωρούνται προδότες.
Ο φονταμενταλισμός, όπως εύστοχα παρατηρεί ο Καθηγητής κ. Μπέγζος, ως μαχητικός θρησκευτικός συντηριτισμός χαρακτηρίζεται από τρία στοιχεία, 1. Την συντηρικότητα, 2. Τη θρησκευτικότητα και 3. Την μαχητικότητα.
Οι θρησκευτικές διαμάχες δεν έχουν πάντοτε το ίδιο αίτιο. Για παράδειγμα τη διαμάχη Ισραηλιτών και Παλαιστηνίων είναι μια εδαφική διαμάχη που εκ των υστέρων φαίνεται κι ως θρησκευτικός πόλεμος. Οι καθημερινές διαμάχες στη Σομαλία και η πειρατεία στην περιοχή είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας της Διεθνούς Κοινότητας να υπάρξει στην χώρα τα τελευταία 25 χρόνια μια ισχυρή εκλελεγμένη κυβέρνηση για να επιβάλει την τάξη και τον νόμό και να προστατεύσει τους πολίτες της. Οι συνεχείς αναταραχές της Αραβικής Άνοιξης, μάλλον του μεγάλου χειμώνα πλέον, στις μουσουλμανικές χώρες της Αφρικής, είναι αποτέλεσμα των μεγάλων κοινωνικών αδικιών και της απουσίας δημοκρατικών θεσμών και προστασίας των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το ίδιο και στην Νιγηρία, στην Κεντρική Αφρική, στο Μάλι και στο Κονγκό κι όπου σήμερα υπάρχουν εμφύλιες συρράξεις και φτώχεια. Το πέντε τοις εκατόν του πληθυσμού των χωρών αυτών κατέχει το 95% της γης και των ετήσιων εισοδημάτων και το 95% του πληθυσμού έχουν πρόσβαση μόνο στο 5% της γης και του εθνικού πλούτου. Με τις κοινωνικές αυτές αδικίες ο κόσμος στο τέλος επαναστατεί και φαίνεται μάλιστα να επαναστατεί με φανατισμό, να σκοτώσει και να σκοτωθεί. Η βία γίνεται επιλογή για επιβίωση. «Κι όσοι δεν είναι προετοιμασμένοι», όπως έλεγε ο Κένετυ, «να δεχθούν με ειρηνικά μέσα αλλαγές για κοινωνική δικαιοσύνη, αναπόφευκτα, θα γίνουν με βίαια μέσα».
Ένας εβραίος συγγραφέας ο Άμως Οζ, στο βιβλίο του «Κατά του Φασισμού», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη (Αθήνα, 2005, σελ. 12), τονίζει ότι «ο φανατισμός προϋπάρχει του Ισλάμ, προϋπάρχει του χριστιανισμού, προϋπάρχει του Ιουδαϊσμού, προϋπάρχει όλων των κρατών και των Κυβερνήσεων και των πολιτικών συστημάτων, προϋπάρχει οποιασδήποτε ιδεολογίας ή θρησκείας στο κόσμο». Και καταλήγει ο Άμως στο συμπέρασμα ότι «ο φανατισμός αποτελεί δυστυχώς ένα διαρκές συστατικό της ανθρώπινης φύσης». Στο σημείο αυτό θα μπορούσαμε να πούμε ότι συμβαίνει αυτό όταν η ανθρώπινη φύση είναι άρρωστη, όχι στην αυθεντική της κατάσταση όπως τη δημιούργησε ο Θεός κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν κι όπως την ανακεφαλαίωσε κατά την ρήσιν του αποστόλου Παύλου και του αγίου Ειρηναίου ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός. Η απουσία επομένως της Αγίας Γραφής ως καθημερινό βίωμα από τη ζωή των ανθρώπων εκμηδενίζει και την παρουσία ανεκτικότητας και αλληλοσεβασμού και κοινωνικής δικαιοσύνης.
Υπάρχει και η άποψη σήμερα ότι το φαινόμενο της απουσίας ανεκτικότητας σε χώρες της Αφρικής όπως στην Βόρειο Αφρική, αλλά ακόμη και στην Σομαλία, Ερυθραία, Κένυα, Νιγηρία κι αλλού, που βλέπουμε φαινόμενα τρομοκρατίας, είναι αποτέλεσμα της σύγκρουσης του ισλαμικού και του αμερικανικού φονταμενταλισμού. Η βία γεννά βία. Την θέση αυτή την επισημαίνει κι ο διδάσκαλος μας Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας κ. Αναστάσιος Γιαννουλλάτος, ως επίσης κι ο Καθηγητής κ. Μπέγζος και αξιόλογοι διανοούμενοι από το χώρον της Διεθνούς Κοινότητας. Η τρομοκρατία αντιμετωπίζεται με τις πολιτικές συνεργασίες των Δημοκρατικών Κυβερνήσεων κι όχι από την στρατιωτική υπεροχή μιας υπερδύναμης. Εδώ συνίσταται κι ο πολιτικός ρόλος των Ευρωπαίων για τη προστασία της Παγκόσμιας Ειρήνης με την επιλογή του διαλόγου για την προστασία των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπου τούτα καταπατούνται.
Ο φανατισμός μπορεί να εμφανισθεί και σε μη θρησκευόμενες κοινωνίες. Οι ναζιστές πολέμησαν τους Εβραίους κι οι άθεοι κομμουνιστές τους χριστιανούς. Η κάθε θρησκεία πρέπει να συνδέεται με την ευαισθησία της να προστατεύεται η αξία της ανθρώπινης ζωής ως δώρον Θεού, ως επίσης κι η όλη Δημιουργία του Θεού, που πρέπει να τη προστατεύουμε και να τη σεβόμαστε. Τότε η προσέγγιση αυτή μπορεί να μας οδηγήσει στην επικράτηση της ανεκτικότητας και του αλληλοσεβασμού και της συνεργασίας και της ειρηνικής συνύπαρξης. Η Βίβλος ερμηνευόμενη σωστά συμβάλλει προς την κατεύθυνση αυτή γόνιμα και οικοδομικά για όλους μας.
Για να βελτιωθεί το φαινόμενο της ανεκτικότητας στην Αφρικανική Ήπειρο, αλλά και αλλού όπου απουσιάζει, όπως τονίζει ο Καθηγητής κ. Μπέγζος, «η κάθε θρησκεία μέσα από την Ηγεσία της και τους πιστούς της πρέπει να καλλιεργήσουν τη θρησκευτική ανεκτικότητα, τονίζοντας τρία σημεία, 1. Η ύπαρξη της κάθε θρησκείας είναι συνύπαρξη, 2. Ο λόγος είναι διάλογος και 3. Η επιβίωση είναι συμβίωση».
Ο διδάσκαλός μας Μακαριώτατος άγιος Αλβανίας κ. Αναστάσιος Γιαννουλάτος, συνδυάζοντας βαθειές μελέτες και προσωπικά βιώματα, τόσο στο χώρο της Αφρικανικής Ηπείρου, ιδιαίτερα στην Κένυα, όπου είχα την μεγάλη ευλογία και τιμή να το διαδεχθώ ως Μητροπολίτης Κένυας πριν δεκαέξι χρόνια, όσο και στην άθεη Αλβανία του χότζα, τονίζει ότι «ο Τζιχάντ (δηλαδή ο ιερός πόλεμος των μουσουλμάνων) αναφέρεται στην πνευματική πάλη, που άλλοι τον ερμηνεύουν ως αγώνα και άμυνα κατά της διαφθοράς της πίστεως και της ηθικής και όχι τον επιθετικό πόλεμο. Για τους ακραίους μουσουλμάνους φονταμενταλιστές το νόημα του Τζιχάντ είναι ο αμείλικτος πόλεμος κατά των απίστων».
Τελικά ισχύει η θέση ότι «ο ισλαμικός φανατισμός είναι υπαρκτός και μοιάζει με πυρκαγιά σε δάσος, και μάλιστα με πολύ δυνατό άνεμο μέσα στον καύσωνα του καλοκαιριού»; Το επόμενο ερώτημα αν δεχθούμε ότι υπάρχει είναι, γιατί υπάρχει; Mήπως συνδέεται με την κατάργηση των δημοκρατικών θεσμών, με την καταπάτηση των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με τις κοινωνικές αδικίες, με την αδυναμία της Διεθνούς Κοινότητας και των Διεθνών Οργανισμών να προστατέψουμε το θεσμό της Δημοκρατίας και την κοινωνική δικαιοσύνη αδικημένων και καταπιεζομένων Λαών;
Για εκατομμύρια Μουσουλμάνους οι πράξεις που θεωρούνται στη Δύση τρομοκρατικές γι’ αυτούς είναι πράξεις ηρωϊκές και μαρτυρικές για την υπεράσπιση όχι μόνο του Ισλάμ αλλά της Διεθνούς Κοινότητας, της προστασίας της κοινωνικής δικαιοσύνης, και των δημοκρατικών θεσμών και των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Τελικά, όπως οι Θρησκείες, έτσι και η Βίβλος, ως το εκφραστικό μέσον των τριών Μονοθεϊστικών Θρησκειών, επηρεάζουν τη ζωή δισεκατομυρίων ανθρώπων με διάφορους τρόπους, αλλά δεν φαίνεται να επηρεάζουν τις αποφάσεις των πολιτικών ηγετών και των πανίσχυρων προσώπων που ελέγχουν την παγκόσμια οικονομία στον ιδιωτικό τομέα.
Ο άγιος Αλβανίας τονίζει με κάθε σαφήνεια ότι κανένας πόλεμος δεν είναι ιερός. Η ειρήνη μόνο είναι ιερή.
Εκεί που η Βίβλος στην Αφρική ερμηνεύεται σωστά, όπως συμβαίνει στο Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, ενθαρρύνουμε με κάθε τρόπο με πρώτον τον Αλεξανδρινό Προκαθήμενον κ. Θεόδωρον, τον διαθρησκειακό διάλογο για να δημιοργήσουμε και να κτίσουμε γέφυρες επικοινωνίας, ανεκτικότητας και συνεργασίας.
Σε ομιλία του στη Ρώμη ο Αλεξανδρινός Προκαθήμενος κ. Θεόδωρος τόνισε ότι «προκειμένου η θρησκεία να μην αποβεί παράγων σχάσεως, αλλά σχέσεως μεταξύ των ανθρώπων, ευρισκόμεθα ενώπιον ενός οικουμενικών διαστάσεων χρέους προσδοκίας, να συμβάλλουμε ουσιαστικά και γόνιμα στον διάλογο μεταξύ των διαφορετικών θρησκευτικών παραδόσεων. Αφετηρία ενός τέτοιου διαλόγου οφείλει να είναι η προβολή των στοιχείων που ενώνουν τις θρησκείες, παρά εκείνων που τις χωρίζουν. Αφετηρία ενός τέτοιου διαλόγου οφείλει να είναι η προβολή των κοινών αξιών των διαφόρων θρησκειών, παρά των αντιλήψεων εκείνων περί θρησκευτικής ανωτερότητας που υπομονεύουν την ανοχή στην διαφορετικότητα.Στόχος ενός τέτοιου διαλόγου οφείλει να είναι η συναίνεση των θρησκειών σε μια ελάχιστη κοινή ηθική, χωρίς νόθευση της πίστεως. Βεβαίως, οι προθέσεις μας, όσο ειλικρινείς και αν είναι, δεν θα μετασχηματισθούν σε πράξεις, αν εμείς οι ίδιοι, ως εκπρόσωποι της Ορθοδόξων, των Ρωμαιοκαθολικών και των Προτεσταντών, δεν δώσουμε πρώτοι το παράδειγμα της ανεκτικότητας και της αγάπης μέσα από τη διαφορετικότητα, ως προτύπωση της ανάγκης ειρηνικής συμβιώσεως των πιστών των διαφόρων θρησκειών……….Είναι καιρός να μάθουμε τους πιστούς μας όχι μόνο να παραμένουν πιστοί στην παράδοση τους και να διατηρούν την ιδιοσυστατική τους ταυτότητα, αλλά επιπλέον να είναι ανοικτοί στο διαφορετικό και να τρέφουν σεβασμό προς την θρησκεία του άλλου. Πρώτα από όλα επειδή οι ίδιοι έχουν θρησκεία. Είναι καιρός να μάθουμε τους πιστούς μας ότι η απολυτοποίηση της ιδιαιτερότητας δεν συνιστά διάσωση της αληθείας, αλλά φαλκίδευση της αληθείας και ολίσθηση προς την θρησκειογενή νεύρωση της αποκλειστικότητας».
Ο άγιος Αλβανίας τονίζει ότι «εγκατάλειψη του διαθρησκειακού διαλόγου οδηγεί στην ανάπτυξη νέων εκφράσεων θρησκευτικού φανατισμού, που τελικά καταλήγουν σε ένα άλλο φοβερό διάλογο, ανάμεσα στις αιφνιδιαστικές ενέργειες των τρομοκρατών και τους πυραύλους των ισχυρών».
Ακόμη ο άγιος Αλβανίας για την επικράτηση της ανεκτικότητας και της ασφάλειας μας, επισημαίνει ότι τα κράτη και οι Λαοί που ανήκουν εκ παραδόσεως στον χριστιανικό κόσμο οφείλουν να γίνουν πιο συνεπείς στα θέματα της δικαιοσύνης και της φτώχειας στην οικουμένη. Εδώ είναι και η μεγάλη ευθύνη της Ευρώπης. Πρώτα φυσικά οι Ευρωπαίοι πρέπει να δείξουν την αλληλοστήριξη και την αλληλεγγύη μεταξύ τους για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις ηθικές και οικονομικές και κοινωνικές ευθύνες τους με τις χώρες του φτωχού κόσμου.
Σε ένα μεγάλο μέρος του Ισλαμικού κόσμου στην Αφρική, αλλά και αλλού, δεσπόζει η βεβαιότητα ότι η Δύση έχει φερθεί και εξακολουθεί να φέρεται άδικα προς τις Ισλαμικές και τις φτωχές χώρες. Αυτή η αίσθηση της αδικίας προκαλεί οργή, αγανάκτηση και διάθεση εκδικήσεως. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η μονομερής στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής προς το Ισραήλ σε βάρος των Παλαιστινίων.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση είναι σήμερα ένας ακόμη σημαντικός λόγος για την απουσία ανεκτικότητας. Η αντιμετώπιση της κάθε οικονομικής κρίσης, όπου και να συμβαίνει, είναι υπόθεση όλων μας. Ο Μαχάντα Γκάντι τόνιζε ότι «η ανέχεια είναι η χειρότερη μορφή βίας».
Βασική διδασκαλία της Βίβλου είναι η προστασία της κοινωνικής Δικαιοσύνης, «Δικαιοσύνη μάθετε οι ενοικούντες επί της γης». Η εποχή μας χρειάζεται συντονισμένη αντιμετώπιση της φτώχειας, απαιτείται κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη σε όλα τα επίπεδα.
Για την προστασία της παγκόσμιας ασφάλειας και της ειρηνικής συνύπαρξης των Λαών χρειαζόμαστε ένα consensus συναντίληψης πολιτικής και κοινωνικής ευθύνης εκ μέρους όλων των Κυβερνήσεων, αρχηγών κρατών και απλών ανθρώπων. Ο ρόλος της Βίβλου προς την κατεύθυνση αυτή για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την καλλιέργεια της ανεκτικότητας και του σεβασμού της ανθρώπινης ζωής ως δώρον Θεού, είναι αυτονόητος και σημαντικός.
Χρειαζόμαστε όμως και κορυφαίους Ηγέτες όπως τον Νέλσων Μαντέλα, να γίνουν διάκονοι της αγάπης του Θεού για τον άνθρωπον. Μια προβληματική κοινωνία πάντοτε συνδέεται με τη απουσία κι υπεύθυνων και σοβαρών πολιτικών. Οι πολιτικοί με τη συνεργασία τους και την κοινή εθνική τους ευθύνη για το Λαό της κάθε χώρας οφείλουν να διαψεύσουν τον γνωστόν Σοβιετικό Ηγέτη Νικήτα Χρουστώφ που κάποτε είπε ότι «οι πολιτικοί είναι παντού οι ίδιοι. Υπόσχονται να κτίσουν γέφυρες ακόμη και όταν δεν υπάρχουν ποτάμια».
Τελειώνοντας, θα ήθελα να μου επιτρέψετε αν η αγάπη σας και ο χρόνος μας το επιτρέπει να σας υπενθυμίσω και μερικές πτυχές για το Ελληνορθόδοξον Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής που με πνευματικά όπλα την Βίβλο και την Ιερά Παράδοση της Ορθοδοξίας συμβάλλει με το Ιεραποστολικό του έργο τα μέγιστα για την ενίσχυση της ανεκτικότητας και του αμοιβαίου αλληλοσεβασμού ανάμεσα στους Λαούς της Αφρικανικής Ηπείρου.
1. Σύντομη αναφορά στην Ιστορία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας
Είναι γνωστό ότι την Εκκλησιαστική δικαιοδοσία της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Αφρικανική Ήπειρον από τον πρώτο αιώνα μέχρι σήμερα έχει το Παλαίφατον Ελληνορθόδοξον Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, του οποίου η ιστορία ξεκινά τον πρώτον αιώνα μ.Χ. με πρώτον Επίσκοπον τον Απόστολον και Ευαγγελιστή Μάρκον. Μάλιστα λόγω των Ρωμαϊκών διωγμών που εδέχθη η αρχέγονος Εκκλησία των Ιεροσολύμων, ιστορικά η πρώτη οργανωμένη τοπική Εκκλησία ήταν η Αλεξανδρινή, της οποίας η σημασία για το σύνολον του Χριστιανικού κόσμου εκδηλώθηκε με την καθιέρωση του θεσμού της ετήσιας εγκυκλείου επιστολής του Αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας για την γνωστοποίηση του εορτασμού της ημερομηνίας του Πάσχα, ως επίσης και με την απόδοση του ποιμαντικού εκκλησιαστικού τίτλου «Πάπας» στον εκάστοτε Επίσκοπο της Αλεξανδρινής Εκκλησίας, που αργότερα υιοθέτησε κι ο Επίσκοπος της Ρώμης. Όταν μάλιστα έφτασε ο Χριστιανισμός στη Ρώμη, λόγω του ότι ήταν το πολιτικό κέντρο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η Εκκλησία της Ρώμης έγινε πρώτη, παίρνοτας τη θέση της Εκκλησίας της Αλεξανδρείας. Κι όταν μεταφέρθηκε η πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από το Μέγα Κωνσταντίνο στην Ανατολή, στον χώρο του νέου Πολιτικού Κέντρου της Αυτοκρατορίας, στην Κωνσταντινούπολη, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, πήρε τα ίσα πρεσβεία τιμής της παλαιάς Ρώμης. Έτσι η Εκκλησία της Αλεξάνδρειας βρέθηκε στη τρίτη θέση. Με το σχίσμα του 1054 και την απομάκρυνση της της Ρώμης από το σώμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας το Πατριαρχείο Αλεξάνδρειας συνεχίζει μέχρι σήμερα να είναι η Δευτερόθρονη Ορθόδοξη Εκκλησία.
Το Παλαίφατον Δευτερόθρονον Ελληνορθόδοξον Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής έχει να επιδείξει ένα ξεχωριστό μαρτυρικό μεγαλείο διακονίας κατά τους είκοσι αιώνες της ιστορικής του πορείας, εισερχόμενον ήδη εις την Τρίτη Χιλιετηρίδα με την ελπίδα να ζήσει όχι μόνο η Αφρικανική Ήπειρος την δική της Ανάσταση, αλλά για να συμβάλει με τον πνευματικό του πλούτο να ζήσει ολόκληρη η Ανθρωπότητα ένα καλύτερο κόσμο, μέσα μάλιστα από την Ορθόδοξη Ιεραποστολική του δράση.
Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας στην ιστορική του πορεία πρωτοστάσησε εις την διαφύλαξιν της Ορθοδόξου πίστεως της Εκκλησίας μας διά της διαμορφώσεως της κοινής θεολογικής ορολογίας της Χριστιανικής διδασκαλίας. Αδρώθηκε και εμεγαλούργησε διά του αγίου αίματος της θυσίας του νέφους των μαρτύρων του.
Στην αξιόλογη από κοινού έκδοση της Καινής Διαθήκης από την Ελληνική Βιβλική Εταιρεία και την Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος ο Παναγιώτατος Οικουμενικός μας Πατριάρχης στον χαιρετισμό του τονίζει ότι η έκδοση αυτή «πρόκειται να φέρη τον λόγον του Κυρίου πλησιέστερον μυριάδων ψυχών, γνωστής ούσης της γλωσσικής απομακρύνσεως της εποχής ημών εκ της αλεξανδρινής κοινής, εις ην εγράφησαν πρωτοτύπως τα Θειότατα της Καινής Διαθήκης κείμενα». Τη βιβλική γλωσσική αυτή παράδοση συνεχίζει η Αλεξανδρινή Εκκλησία να τη βιώνει σε συνδυασμό με την ορθόδοξη Θεολογία της που εκδηλώνεται με το σύγχρονο Ιεραποστολικό της έργον για σωτηρία ψυχών και την επικράτηση της ανεκτικότητας και της προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Αφρικανική Ήπειρον και σ’ όλο τον κόσμο.
Ο Μοναχισμός ως προσπάθεια ζωής προετοιμασίας ζωντανών πνευματικών αναστημάτων αναπτύχθηκε μέσα εις τον ίδιο χώρον της Εκκλησιαστικής γεωγραφικής δικαιοδοσίας του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και έφτασε στα πέρατα της Οικουμένης.
2. Η ανάπτυξη της Ορθοδοξίας στην Αφρική
Όταν αναφερόμαστε στην Ορθοδοξία στην Αφρική, έχουμε μπροστά μας δύο ιστορικές πραγματικότητες.
Η πρώτη ιστορική πραγματικότητα είναι όταν αναφερόμαστε στους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού μέχρι τα νεώτερα χρόνια, όπου μία από τις πρώτες Αποστολικές Εκκλησίες που οργανώθησαν κατά τον πρώτον αιώνα ήταν η Εκκλησία της Αλεξάνδρειας που η δράση της κάλυπτε περισσότερο την Βόρειο Αφρική και προς τα νότια το σημερινό Σουδάν, την Σομαλία και την Αιθιοπία.
Η δεύτερη ιστορική πραγματικότητα είναι η εξάπλωση της Ορθοδοξίας στην υπόλοιπη Αφρικανική Ήπειρον πολύ μεταγενέστερα, κατά τα νεώτερα χρόνια, όταν οι συνθήκες το επέτρεψαν. Στην αρχή το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής έστελλε κληρικούς σε μακρινές χώρες της Αφρικής που δεν είχε ακόμη οργανώσει Μητροπόλεις και Επισκοπές, όπου έφθαναν Έλληνες μετανάστες για μια καλύτερη ζωή. Μαζί μ’ αυτούς έφθαναν κι Ορθόδοξοι μετανάστες κι από άλλες Ορθόδοξες χώρες, όπως από Ρωσία, Λευκωροσία, Ουκρανία, Γεωργία, Σερβία, Βουλγαρία, Πολωνία και Ρουμανία, ως επίσης κι από Λίβανο, Συρία και Ιορδανία.
Η Ποιμαντική ευαισθησία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας να αποστέλλει κληρικούς για τις λειτουργικές ανάγκες των μελών της Διασποράς ήταν μεγίστης σωτηριολογικής σημασίας. Όπως τονίζει ο Γέροντας Καθηγούμενος π. Γεώργιος Γρηγοριάτης «ο εκκλησιασμός και η συμμετοχή μας στη θεία λειτουργία δεν είναι απλώς ένα θρησκευτικό καθήκον, αλλά όρος για να είμεθα μέλη της Εκκλησίας» (Συλλογικός τόμος «Ενορία- προς μια νέα ανακάλυψή της», εκδόσεις Ακρίτας, σελ. 16, Αθήνα, 1993).
Ενώ στη περιοχή της Βορείου Αφρικής η Ορθοδοξία από τον έβδομον αιώνα και μετά έμεινε εγκλωβισμένη ανάμεσα στο Ελληνικό και Αραβικό στοιχείο λόγω της βίαιης παρουσίας του Ισλάμ, στις χώρες που αναπτύχθηκε η Ορθοδοξία κατά τα τέλη του 19ου αιώνα και περισσότερο κατά τον 20ον αιώνα, άρχισε να γίνεται γνωστή και ενδιαφέρουσα και για τους ιθαγενείς του τοπικού πληθυσμού. Η δυναμική παρουσία και γόνιμη ποιμαντική δράση της Ορθόδοξης Ιεραποστολής στην Αφρικανική Ήπειρον έγινε πλέον μέρος της σύγχρονης ιστορίας της Αλεξανδρινής Εκκλησίας.
Γι’ αυτό πολύ εύστοχα ο Αλεξανδρινός Προκαθήμενος κ. Θεόδωρος, αναφερόμενος στην Αλεξανδρινή Εκκλησία, τονίζει ότι «η Εκκλησία μας είναι κατ’ εξοχήν Εκκλησία Ιεραποστολική και μ’ αυτήν την προοπτική και πορεία προσανατολισμού προχωρεί και ριζώνει στα βάθη της ηλιόλουστης Αφρικανικής γής» (Πάνταινος, σελ. 107, Μάρτιος 2009) Έχοντας ο ίδιος συνείδηση της Ιεραποστολικής πορείας που χάραξαν οι Προκάτοχοι του Πατριάρχες και μάλιστα οι μακαριστοί Νικόλαος, Παρθένιος και Πέτρος με κάθε σαφήνεια τονίζει ότι «από την πρώτη στιγμή της, χάριτι Θεού, αναρρήσεώς μου στον Πατριαρχικό Θρόνο Αλεξανδρείας, μοναδικό και κύριο μέλημα μου είναι η προώθηση, η αύξηση, ο συντονισμός και η περαιτέρω οργάνωση του Ιεραποστολικού και ανθρωπιστικού έργου του Πατριαρχείου μας. Ενός έργου που συντελείται τόσο διακριτικά, αθόρυβα, σεμνά αλλά με καλή διάθεση, ένζηλη προσπάθεια για προσφορά προς τον συνάνθρωπο, ενός έργου που εμπέεται από τη θυσιαστική αγάπη του Εσταυρωμένου και Αναστημένου Ιησού» (Πάνταινος, σελ. 106, Απρίλιος 2009).
Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής σήμερα αποτελείται, εκτός από την Αρχιεπισκοπή Αλεξανδρείας, όπου είναι η έδρα του Πατριαρχείου μας, από 26 Μητροπόλεις και πέντε επισκοπές. Σε 15 Μητροπόλεις του Πατριαρχείου και πέντε Επισκοπές ασκείται σήμερα Ιεραποστολή όπου μεταξύ αυτών υπηρετούν τρείς ιθαγενείς επίσκοποι, δύο Άραβες και 600 ιθαγενείς ιερείς και διάκονοι. Σε περισσότερες από 30 χώρες της Αφρικής υπάρχει σήμερα η παρουσία Ορθόδοξης Ιεραποστολικής δράσης και στις υπόλοιπες 24 υπάρχει θετική προοπτική για το μέλλον. Με τό όλο Ιεραποστολικό και ποιμαντικό και φιλανθρωπικό και εκπαιδευτικό του έργο το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας συμβάλλει τα μέγιστα για την καλλιέργεια της ανεκτικότητας και της ειρηνικής συνύπαρξης των Λαών της Αφρικανικής Ηπείρου.
Το ποίμνιον του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας αποτελείται από πέντε περίπου εκατομμύρια. Γύρω στα 4,7 εκατομμύρια είναι πιστοί από τον τοπικό πληθυσμό των λαών της Αφρικής και 300,000 χιλιάδες Έλληνες, Άραβες, Ρώσοι, Σέρβοι, Ρουμάνοι, Βούλγαροι, Ουγκρανοί κι άλλοι Ορθόδοξοι από Ανατολικές χώρες.
Με τη συνεργασία των Αδελφών Ορθοδόξων Εκκλησιών παραχωρούνται Ορθόδοξοι κληρικοί από τα Πατριαρχεία Ρωσίας, Σερβίας, Ρουμανίας και Βουλγαρίας που διακονούν κάτω από την εκκλησιαστική δικαιοδοσία του τοπικών Μητροπόλεων και Επισκοπών του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, χρησιμοποιώντας μαζί με την αγγλική γλώσσα και την εθνική τους γλώσσα, τόσο στη λειτουργική ζωή της ενορίας όσο και στην ποιμαντική. Η διατήρηση της εθνικής ταυτότητας και της ορθόδοξης πίστης των μελών της Διασποράς είναι και ποιμαντική ευθύνη της Εκκλησίας. Ο Καθηγητής Δεληκοστόπουλος Αθανάσιος τονίζει ότι «η διασπορά αύτη εκλήθη να αντιμετωπίσει δημιουργικά το δυτικό κόσμο και το πολιτισμό του. Ησθάνθη, όμως ότι θα έπρεπε για να επιβιώσει πνευματικά να διατηρήσει τη μητρική γλώσσα και το πολιτιστικό χαρακτήρα των χωρών της καταγωγής κάθε ομάδος, παρά την προοδευτική αφομοίωση των γενεών με το περιβάλλον των νέων πατρίδων τους» ( από το βιβλίο του «Ορθοδοξία, η σύγχρονη πρόσκληση», σελ. 177, εκδόσεις άλφα-δέλτα, Αθήνα, 1990).
Η όλη ποιμαντική διακονία του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής ο κάθε άνθρωπος που ζει στην Αφρικανική Ήπειρο, τοπικός πληθυσμός και διάφορες άλλες εθνικότητες, να διαβάζει την Αγία Γραφή στην μητρική του γλώσσα, συμβάλλει και καλλιεργεί την προστασία της θρησκευτικής ανεκτικότητας, τον αλληλοσεβασμό και την ειρηνική συνύπαρξη όλων.
Προσεύχομαι κάθε καλό για όλους μας και φυσικά για την επιτυχία του σημαντικού αυτού Συνεδρίου. Σας ευχαριστώ όλους, ιδιαίτερα τον αγαπητόν μας Καθηγητή κ. Κωνσταντίνου που μαζί εκπροσωπούμε τις Άγιες Εκκλησίες μας στον πολύ σημαντικό Διεθνή Θεολογικό Διάλογον Ορθοδόξων – Αγγλικανών με Πρόεδρον τον Σεβ. Μητροπολίτη Διοκλείας και καθηγητή της Οξφόρδης κ. Κάλλιστον Γουέαρ, ως επίσης και την Καθηγήτρια της Σχολής μας Βασιλική Σταθοκώστα, η οποία έχει ορισθεί και επίσημα από τον Μακαριώτατον Αλεξανδρινό Προκαθήμενον κ. Θεόδωρον ως η επιστημονική Σύμβουλος του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας για θέματα της Οικουμενικής Κίνησης.
greekafricanews.gr
